Równoważny czas pracy w NZOZ a dyżury

Przeczytaj także: Praca w warunkach uciążliwych w systemie równoważnym

Pytanie: W niepublicznym zakładzie opieki zdrowotnej pielęgniarki pracują w równoważnym czasie pracy, tj. 12 godzin, sobota jest dniem regulaminowo wolnym z tytułu 5-dniowego czasu pracy. Proszę o informację, ile dyżurów może przepracować pielęgniarka w tygodniu, by nie tworzyć nadgodzin i czy praca ponad 12 godzin w dniu liczy się jako nadgodziny? Jaki jest minimalny czas pracy w ciągu dnia?

Odpowiedź: Ilość dopuszczalnych dyżurów, jakie może pełnić pielęgniarka, limitowana jest przez konieczność zapewnienia jej minimalnych okresów odpoczynków dobowych i tygodniowych.

Praca ponad 12 godzin na dobę w równoważnym systemie czasu pracy, co do zasady, jest pracą nadliczbową. Zasada ta nie dotyczy jednak dyżurów medycznych, które to nie stanowią pracy nadliczbowej, lecz są wynagradzane jak godziny nadliczbowe.

W równoważnym systemie czasu pracy określa się jedynie maksymalny dobowy wymiar czasu pracy pracowników, natomiast minimalny czas pracy pracowników zależy od decyzji pracodawcy.

1. W ZOZ-ach występują dyżury pracownicze i dyżury medyczne

Pracownicy zakładów opieki zdrowotnej mogą pełnić dwa rodzaje dyżurów:

• tzw. dyżury pracownicze uregulowane w przepisach Kodeksu pracy oraz
• dyżury medyczne.

Zarówno dyżur pracowniczy, jak i dyżur medyczny jest wynikającym ze stosunku pracy świadczeniem pracownika na rzecz pracodawcy polegającym na pozostawaniu poza normalnymi godzinami pracy w stałej gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę oraz na ewentualnym wykonywaniu w tym czasie pracy, dla której dyżur został ustalony. W czasie dyżuru pracownik pozostaje tylko w gotowości do wykonywania pracy i w zasadzie nie wykonuje żadnych dodatkowych czynności. Pomimo że oba dyżury posiadają podobną definicję, różnią się zasadami ich rozliczania.

2. Dyżur pracowniczy

Czasu dyżuru pracowniczego nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli w czasie dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Jednakże czas tego dyżuru, bez względu na to czy pracownik tylko pozostawał w gotowości do wykonywania pracy, czy też faktycznie ją wykonywał, nie może naruszać prawa pracownika do minimalnego odpoczynku dobowego i gwarantowanego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.

Przy wyznaczaniu godzin dyżuru należy zatem uwzględnić, iż oprócz godzin pracy w okresie doby pracownikowi przysługuje minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Zakładając 8-godzinny dzień pracy i 11-godzinny okres odpoczynku dobowego na pełnienie dyżuru pozostaje więc od 5 godzin (w systemie podstawowego czasu pracy) do 1 godziny (w systemie równoważnego czasu pracy przedłużonym do 12 godzin). Łączny czas pracy i dyżuru nie może bowiem przekraczać 13 godzin w skali doby. Warto również pamiętać, że obok odpoczynków dobowych pracodawca musi zapewnić dyżurującemu pracownikowi prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.

Za czas dyżuru pełnionego w domu („pod telefonem”) pracownikowi nie należy się żadna rekompensata. Jednak gdy pracownik zostanie wezwany do pracy, w takim przypadku czas faktycznego jej wykonywania powinien być traktowany jako praca w godzinach nadliczbowych.

Natomiast za czas dyżuru pełnionego w zakładzie pracy pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego - wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia.

Jeżeli pracownik w trakcie dyżurowania zostanie wezwany do pracy i zacznie ją wykonywać, czas poświęcony na świadczenie tej pracy należy uznać za pracę w godzinach nadliczbowych. Dyżur z samej definicji jest bowiem odbywany poza normalnym czasem pracy, dlatego też godziny efektywnej pracy podczas dyżuru, jako przekraczające normy czasu pracy ustalone dla pracownika, muszą być traktowane jako godziny nadliczbowe. Za te godziny przysługuje zatem wynagrodzenie z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych (50% lub 100%). Ponadto, jeżeli czas faktycznej pracy przypadnie w porze określonej w zakładzie pracy jako pora nocna, pracownikowi przysługuje również 20% dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej.