Zawieranie umów - jakie pułapki?

Przeczytaj także: Zawarcie umowy - złożenie i przyjęcie oferty

Kary umowne mogą też chronić dłużników

Przykładem na takie pozornie atrakcyjne zastrzeżenie jest kara umowna. Faktem jest, że wprowadza się ją na ogół w interesie wierzyciela. Korzyść, jaką z tego odnosi polega przede wszystkim na tym, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika będzie on mógł żądać zapłaty przewidzianej w umowie kary niezależnie od tego, czy poniósł jakąś szkodę (i jakich rozmiarów), czy też nie.

Wystarczy jednak małe niedopatrzenie, by kara umowna obróciła się przeciwko wierzycielowi, wyłączając odpowiedzialność dłużnika ponad to, co zostało zastrzeżone jej tytułem. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest bowiem dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły (art. 484 § 1 zd. drugie Kodeksu cywilnego). Dlatego też tak ważne dla wierzyciela jest dopisanie w umowie, że jeżeli szkoda okaże się wyższa niż kara umowna, strona uprawniona będzie do dochodzenia odszkodowania uzupełniającego ponad wysokość tej kary.

Odsetki za opóźnienie czy za zwłokę?

Postanowienie w umowie, zgodnie z którym w braku terminowej płatności naliczane będą odsetki jest zbyteczne, chyba że strony chcą zastrzec inną stopę odsetek niż ustawowe. W razie opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (zapłaty), wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Wynika to wprost z art. 481 § 1 K.c. Jeżeli stopa tych odsetek nie jest określona w umowie, należą się odsetki ustawowe. Zatem powtarzanie tej regulacji w umowie wcale nie jest potrzebne do tego, by wierzyciel mógł zgłosić tego rodzaju żądanie.

Zapis umowny dotyczący odsetek ustawowych może mieć za to tzw. drugie dno. Chodzi o przypadki zastrzeżenia tzw. odsetek za zwłokę zamiast odsetek za opóźnienie. Niby to samo, a jednak w prawie oznacza coś innego. W ten sposób jedna ze stron może zmierzać do zabezpieczenia się przed poniesieniem tego dodatkowego ciężaru finansowego. Ze zwłoką dłużnika mamy bowiem do czynienia dopiero wówczas, gdy niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi
odpowiedzialność. Przy opóźnieniu nie ma takiego warunku. Zatem czym innym jest opóźnienie, a czym innym zwłoka dłużnika.

• 13% - tyle obecnie w skali roku wynosi stopa odsetek ustawowych
• 24% - tyle obecnie w skali roku wynoszą odsetki maksymalne (4 x stopa kredytu lombardowego NBP)