Postępowanie upadłościowe a dochodzenie odsetek od wierzytelności

Przeczytaj także: Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Jeżeli strony w umowie nie określiły innej wysokości odsetek, należne są odsetki ustawowe (ustalane rozporządzeniem Rady Ministrów – obecnie 13% w skali roku). Natomiast ustalona przez strony czynności prawnej wyższa niż ustawowa stopa odsetek nie może przekraczać maksymalnej wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w skali roku (od 9 czerwca 2011 r. odsetki maksymalne wynoszą 24% w skali roku).

Zasada dotycząca należnych odsetek ma oczywiście pewne ograniczenia. Najważniejszym z nich jest termin przedawnienia roszczeń o odsetki. Ponieważ odsetki naliczane są codziennie, jako świadczenie okresowe ulegają przedawnieniu w terminie 3 lat od daty powstania zobowiązania do ich zapłaty. Jeżeli w tym terminie wierzyciel nie podejmie działań mających na celu uzyskanie zapłaty tych odsetek, które skutkować będą zawieszeniem lub przerwaniem biegu przedawnienia, zobowiązanie do ich zapłaty co prawda nie wygaśnie, ale stanie się nieegzekwowalne.

Także prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje szczególne ograniczenia dotyczące możliwości dochodzenia od upadłego odsetek od zaległych świadczeń. Często odsetki stanowią istotną cześć zgłaszanej wierzytelności, jako że często upadłość jest skutkiem długotrwale pogarszającej się kondycji finansowej dłużnika, który zalega z płatnościami wierzycielom od wielu miesięcy lub nawet lat. Dochodzić można wszelkich nieprzedawnionych odsetek za okres od ich wymagalności (czyli od chwili powstania zwłoki w płatności) do dnia ogłoszenia upadłości. W zależności od okresu za jaki należne są odsetki, umieszczane są w różnych kategoriach wierzytelności. W kategorii czwartej, wraz z kwotą główną roszczenia, umieszczane są odsetki należne tylko za ostatni rok przed ogłoszeniem upadłości.

Natomiast pozostałe odsetki umieszczane są w kategorii piątej, z dalszym stopniem pierwszeństwa zaspokojenia. W upadłości likwidacyjnej rzadko zdarza się, by zaspokojenie obejmowało wierzytelności, które znajdują się w piątej kategorii, zaś w upadłości układowej, choć podlegają one układowi tak jak wierzytelności z pozostałych kategorii tylko czasami ich zaspokojenie przewidziane jest w propozycjach układowych, podczas gdy standardowo proponuje się ich całkowite lub częściowe umorzenie.

Niezwykle istotnym elementem, o którym wierzyciele rzadko jednak pamiętają jest fakt, iż choć prawo upadłościowe i naprawcze zakazuje zaspokajania z masy upadłości odsetek za okres po ogłoszeniu upadłości, nie oznacza to bynajmniej zatrzymania ich biegu. Ponadto art. 92 ust. 2 Prawa upadłościowego określa bardzo istotny wyjątek od tej zasady. Mianowicie odsetki od wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo (np. hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym) za okres po ogłoszeniu upadłości mogą być zaspokojone w postępowaniu upadłościowym, ale wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia.

Problem odsetek naliczanych od dnia ogłoszenia upadłości jest mniej istotny w przypadku upadłości likwidacyjnej. Odsetki takie nie mogą zostać zaspokojone z masy upadłości (z pokreśleniem wyjątku dla odsetek od wierzytelności zabezpieczonej prawem rzeczowym ograniczonym) a ponieważ upadłość likwidacyjna po jej zakończeniu skutkuje unicestwieniem bytu prawnego upadłego, odsetek nie ma od kogo dochodzić. Jedyna możliwość wyegzekwowania tych odsetek powstałaby w przypadku umorzenia postępowania upadłościowego. Umorzenie takie następuje jednak najczęściej z powodu braku środków w masie upadłości na pokrycie kosztów postępowania a zatem sama możliwość dochodzenia odsetek jest dla wierzyciela nieistotna, bo upadły nie dysponuje już żadnym majątkiem, z którego można by prowadzić egzekucję. Możliwe jest także przekształcenie upadłości likwidacyjnej w układową, co powoduje, że w przypadku powodzenia tej nowej formy upadłości, przedsiębiorstwo dłużnika przetrwa postępowania upadłościowe i będzie można dochodzić od niego należnych odsetek.