Wzory umów i regulaminy - klauzule niedozwolone

Przeczytaj także: Ochrona konsumenta: niedozwolone klauzule umowne

Zapisy, które nie wiążą konsumenta

Przepisy o niedozwolonych klauzulach mają na celu ochronę konsumentów jako słabszej strony umowy. Z reguły nie mają oni możliwości negocjowania przedstawionych im wzorów umów czy regulaminów - jeśli ich nie akceptują, nie dochodzi do zawarcia umowy. W wielu przypadkach konsumenci w ogóle ich nie czytają. To powoduje, że spora część przedsiębiorców wprowadza do stosowanych przez siebie wzorów zapisy jak najkorzystniejsze dla siebie, np. ograniczające własną odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.

Postanowienia niedozwolone nie wiążą konsumenta (art. 3851 K.c.). W razie sporu przed sądem konsument będzie mógł powoływać się na to, że nie jest związany konkretnymi zapisami umowy.

Niedozwolone klauzule umowne

Klauzule niedozwolone to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione i które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Przykładowy katalog takich zapisów zawarty jest w art. 3853 Kodeksu cywilnego.

Konsument to osoba fizyczna zawierająca umowę w celu niezwiązanym bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.

Nieprawidłowe postanowienie sporo kosztuje

W celu wyeliminowania stosowania niedozwolonych postanowień powstał rejestr klauzul niedozwolonych, prowadzony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jest do niego wpisanych już ponad 2.000 zapisów z umów i regulaminów. Liczba ta z każdym miesiącem rośnie. Do rejestru dodawane są bowiem zapisy uznane za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. To efekt masowego pozywania przedsiębiorców do tego Sądu przez różne stowarzyszenia, które w swoich celach statutowych mają wpisaną ochronę konsumentów. Pozwy składają też indywidualni konsumenci i Prezes UOKiK.

Ponieważ podmioty składające pozwy o uznanie postanowień za niedozwolone klauzule umowne są zwolnione od ponoszenia kosztów sądowych, więc w złożenie pozwu nie muszą wiele inwestować. W razie wygrania sprawy na rzecz powoda zasądzany jest zwrot kosztów zastępstwa procesowego (360 zł), czyli wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego, który go reprezentuje. Dla przegrywającej firmy koszty są jednak znacznie większe. Musi bowiem zapłacić Skarbowi Państwa 600 zł kosztów procesu oraz opłatę za publikację wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (0,70 zł za jeden znak; średnio 500-1.500 zł za wyrok). Częstą praktyką stosowaną przez stowarzyszenia jest składanie osobnych pozwów na każdą kwestionowaną klauzulę, co tylko potęguje koszty ponoszone przez przegrywające firmy.