Rozporządzanie udziałami w umowie inwestycyjnej

Przeczytaj także: Czy nowelizacja KSH zmusza do zmiany umów i statutów spółek?

Treść umowy (statutu) spółki może czasowo ograniczyć możliwość zbywania udziałów (akcji) przez dotychczasowych udziałowców (akcjonariuszy). Gwarancje tego typu zwane lock up są dość często wykorzystywane. Mogą stanowić, na przykład, zabezpieczenie pierwszej oferty publicznej, która jest dla inwestora sposobem wyjścia z inwestycji. Zakaz zbywania akcji ma w tym przypadku na celu niedopuszczenie do pojawienia się nadmiernej ilości akcji na rynku, a tym samym obniżenia ich ceny. Z perspektywy spółki, lock up poprzez zmniejszenie podaży, przekłada się na zwiększenie popytu, czyli zainteresowania ze strony nowych inwestorów.

Zakaz zbywania udziałów może być opatrzony pewnymi warunkami. Dla przykładu, jedna z debiutujących w tym roku spółek na NewConect umieściła w dokumencie inwestycyjnym zapis, że jej akcjonariusze nie będą przez co najmniej rok zbywać posiadanych papierów po kursie niższym niż dwukrotność ceny emisyjnej.

Ponadto niejednokrotnie wykorzystywanymi klauzurami w umowach inwestycyjnych jest prawo pierwszeństwa objęcia nowych udziałów (akcji) w spółce oraz prawo ich pierwokupu. Oba te zapisy mają za zadanie utrzymanie dotychczasowego status quo w spółce, ponieważ chronią przed wprowadzeniem do spółki nowych wspólników lub gwarantują wspólnikom zachowanie kontroli nad spółką.

Prawo pierwszeństwa objęcia nowych udziałów w spółce przysługuje udziałowcom bezpośrednio w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.). Na przykład, zgodnie z art. 258 § 1 k.s.h. jeżeli umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów. Prawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jego wykonania. Wezwania to zarząd przesyła wspólnikom jednocześnie.

Prawo pierwokupu oznacza, że w przypadku zamiaru sprzedania posiadanych udziałów, osoba sprzedająca ma obowiązek zaoferować je w pierwszej kolejności temu, komu prawo pierwokupu przysługuje. Prawo to może przysługiwać wszystkim bądź tylko wybranym udziałowcom. W praktyce wygląda to tak, że osoba sprzedająca udziały zawiera z potencjalnym nabywcą, nieposiadającym prawa pierwokupu, warunkową umowę sprzedaży udziałów, a następnie taką samą propozycję przedstawia udziałowcom posiadającym prawo pierwokupu, którzy mają określony czas (zazwyczaj tydzień), by zdecydować, czy zamierzają z niej skorzystać. Jeżeli wspólnik skorzysta z prawa pierwokupu, między nim a osobą sprzedającą udziały automatycznie dochodzi do skutku umowa o tej samej treści, co wcześniej zawarta umowa warunkowa z osobą trzecią.

W przypadku bezwarunkowej sprzedaży udziałów osobie trzeciej bez wiedzy i zgody podmiotów uprawnionym do ich pierwokupu, przysługuje im roszczenie odszkodowawcze, jednak umowa zawarta z naruszeniem prawa pierwokupu jest ważna i skuteczna (art. 599-600 k.c.).