Rozliczenia trójstronne receptą na zatory płatnicze

Przeczytaj także: Ustawa antyzatorowa odniosła połowiczny sukces

Rozliczenie w oparciu o przekaz

"Zapłacimy za miesiąc, bo wtedy otrzymamy pieniądze od kontrahenta i przeznaczymy je na spłatę naszego zadłużenia wobec waszej firmy". Takie zapewnienia słyszała już niejedna firma - niestety nie zawsze są one realizowane. Można jednak spowodować przekazanie pieniędzy przez kontrahenta dłużnika bezpośrednio na nasze konto. Potrzebne będzie w tym celu współdziałanie ze strony naszego kontrahenta. Rozliczenie można oprzeć o konstrukcję przekazu uregulowanego w art. 9211-9215 Kodeksu cywilnego.

W przekazie występują trzy podmioty:

• przekazujący (podmiot wydający swojemu dłużnikowi polecenie przekazu),
• przekazany (podmiot, do którego adresowane jest polecenie przekazania należności na rachunek wskazanego w poleceniu odbiorcy przekazu),
• odbiorca przekazu (podmiot, któremu przekazany ma wpłacić pieniądze).

Rozliczenie poprzez przekaz można streścić w zdaniu: "pieniądze, które jesteś mi dłużny, wpłać na rachunek mojego kontrahenta informując go o tym, że robisz to na moje polecenie, w celu zapłaty długu, jaki mam wobec niego". Takie polecenie powinien wydać przekazujący (tu: nasz dłużnik) swojemu dłużnikowi. Jeśli podmiot, do którego adresowane jest polecenie przekazu zastosuje się do niego i wpłaci pieniądze zgodnie z poleceniem odbiorcy przekazu (a ma taki obowiązek), to tym samym jedna wpłata umorzy równocześnie dwa zobowiązania. Zapłacony będzie dług, jaki nasz kontrahent miał wobec nas (mimo iż pieniądze otrzymaliśmy od innej firmy, z którą nie zawieraliśmy żadnej umowy). Zapłacony będzie też dług, jaki wobec naszego kontrahenta miał jego dłużnik (mimo iż dłużnik kontrahenta przekazał pieniądze nam, a nie swojemu wierzycielowi).

Obowiązek wykonania przekazu

Firma, która otrzymuje polecenie przekazu od swojego wierzyciela, powinna się do niego zastosować. Art. 9214 K.c. stanowi, że jeżeli przekazany jest dłużnikiem przekazującego co do przekazanego świadczenia, jest on obowiązany względem niego do zadośćuczynienia przekazowi. Problem w tym, że z przepisu tego wynika, iż firma, której polecenie przekazu wydano, jest zobowiązana do jego wykonania nie wobec podmiotu, któremu zgodnie z poleceniem przekazu powinna wpłacić pieniądze, ale wobec podmiotu, który polecenie przekazu jej wydał. W efekcie podmiot, do którego zgodnie z treścią polecenia przekazu powinny trafić pieniądze, nie może np. pozwać o zapłatę firmy, która nie wykona polecenia przekazu.

Inną wadą rozliczeń w oparciu o prosty schemat przekazu jest możliwość odwołania przekazu. Przekazujący może przekaz odwołać, dopóki przekazany nie przyjął go albo nie spełnił świadczenia. Wynika to z art. 9213 K.c.

Wady te można zneutralizować. Konieczne jest wtedy jednak podpisanie trójstronnego porozumienia. Powinno z niego wynikać, że do skutecznego odwołania przekazu przez przekazującego konieczna jest zgoda odbiorcy przekazu. Natomiast adresat przekazu (przekazany) powinien zobowiązać się wobec odbiorcy przekazu, że wpłaci mu pieniądze, chyba że wcześniej przestanie być zobowiązany do zapłaty wobec przekazującego.