Uprawnienia kontrolne wspólników spółki z o.o.

Przeczytaj także: Spółki cz.XII - spółka akcyjna

Prawo indywidualnej kontroli przysługuje z mocy ustawy przysługuje więc wspólnikom niezależnie czy zostało zastrzeżone w umowie spółki. Jest to prawo względne, w sytuacjach wskazanych w ustawie możliwe jest jego ograniczenie albo wyłączenie.

Z brzmienia art. 212 § 1 k.s.h. wynika, iż prawo kontroli przysługuje jedynie wspólnikowi spółki z o.o. Możliwe jest jednak, iż w wyniku umowy, uprawnienie to przejdzie na zastawnika lub użytkownika udziału. Istotny przecież elementem umowy między wspólnikiem, jako osobą uprawnioną do indywidualnej kontroli z tytułu posiadania udziałów, a zastawnikiem, użytkownikiem czy dzierżawcą może być właśnie przejście uprawnienia do kontrolowania spółki. Z punktu widzenia spółki rozwiązanie taki może stanowić zagrożenie jej interesów poprzez dostęp do poufnych informacji osób trzecich. W takim wypadku, jako zabezpieczenie możliwe jest określenie w umowie spółki sposobu wykonywania prawa indywidualnej kontroli wykluczając korzystanie z prawa przez zastawnika, czy użytkownika.

Wykonując przysługujące mu prawo kontroli wspólnik, sam lub z upoważnioną przez siebie osobą, może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu. Wybór „osoby upoważnionej” należy do wspólnika, spółka w żaden sposób wyboru tego nie może ograniczać. Z treści przepisu art. 212 § 1 k.s.h. wynika, iż osoba upoważniona przez wspólnika nie może wykonywać prawa kontroli, samodzielnie a jedynie przy udziale wspólnika. Kodeks nie normuje natomiast formy upoważnienia dla osoby trzeciej. Ze względu na interes spółki wskazane jest żądanie pisemnego upoważnienia i przechowywanie go w dokumentach spółki.

Ze względu na to. że kodeks nie precyzuje jakich ksiąg i dokumentów kontrola może dotyczyć, należy uznać że wspólnik ma wgląd we wszystkie dokumenty, nawet te opatrzone klauzulą poufności. Przeglądanie ww. powinno odbywać się w siedzibie spółki. Podczas wykonywania czynności kontrolnych wspólnik może sporządzać notatki i kserokopie. Dopuszczalne jest również żądanie sporządzenia kserokopii, czy odpisu dokumentu przez spółkę i wysłania ich na wskazany adres.

Z istoty bilansu wynika, iż musi on być sporządzony na piśmie. Należy jednak odróżnić bilans sporządzony przez wspólnika dla własnego użytku od bilansu sporządzonego przez zarząd i udostępnianego wspólnikom w związku z zwyczajnym zgromadzeniem wspólników. Bilans może być przedstawiany na zgromadzeniu wspólników niezależnie od zarządu. Może go opracować sam wspólnik lub upoważniona przez niego osoba posiadająca odpowiednie do tego kwalifikacje. Należy to zrobić w siedzibie spółki i nie ma przeszkód, aby był on wynoszony „na zewnątrz”.

Żądanie wyjaśnień od zarządu spółki może być zgłoszone pisemnie jak i ustnie. Ponieważ kodeks nie reguluje kwestii terminu, dlatego powinien on być zawarty np. w umowie spółki. W razie niezłożenia wyjaśnień w terminie wskazanym w umowie, przedłużające się milczenie zarządu należy traktować jako odmowę złożenia wyjaśnień. W takim przypadku wspólnik w trybie art. 212 § 3 k.s.h. może zwrócić się do pozostałych wspólników o zobowiązanie zarządu do ich udzielenia.