Jak liczyć terminy wynikające z umów?

Przeczytaj także: Jak wyznaczyć termin zapłaty?

Jak liczyć terminy?

Termin płatności wyznacza końcowy moment, do którego dłużnik nie popada w opóźnienie lub w zwłokę. Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło.

Inne zasady liczenia terminów obowiązują przy terminach dłuższych aniżeli oznaczone w dniach. W przypadku terminów oznaczonych w tygodniach, miesiącach lub latach, ich koniec przypada wraz z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Gdyby zaś takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca (np. 28 lutego).

Z kolei termin półmiesięczny jest równy 15 dniom, niezależnie od tego, czy chodzi o miesiąc kalendarzowy liczący sobie dni 30, 31 czy 28.

W razie braku terminu

Nie zawsze jest tak, że termin spełnienia świadczenia jest określony umową stron, przepisami prawa czy też wynika z właściwości zobowiązania (np. w przypadku wykonywania dzieła polegającego na uszyciu sukni ślubnej). Jeżeli w żaden sposób nie można określić terminu, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania (art. 455 Kodeksu cywilnego). Mowa o tzw. zobowiązaniach bezterminowych. Przykładowo można tu wskazać na zobowiązania z tytułu nienależytego świadczenia, zobowiązania z czynów niedozwolonych, czy też zobowiązania o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki dłużnika.

Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.

Moment doręczenia oświadczenia woli

Dla takich czynności prawnych jak wypowiedzenie czy odstąpienie od umowy poza terminami kluczową sprawą jest również ustalenie daty ich dokonania. Zgodnie z ogólną zasadą, oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (art. 61 K.c.). Oznacza to, że aby zmieścić się w terminie, należy na tyle wcześniej wysłać oświadczenie, aby najpóźniej w jego ostatnim dniu dotarło do adresata. Nieraz jednak przepisy stanowią, że do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Tak jest często w przypadku ustaw chroniących prawa konsumentów (patrz przykład 1). Wówczas istotna jest data stempla pocztowego. Niemniej reguła jest akurat odwrotna.

Istotne na czyją korzyść

Termin może być oznaczony na korzyść dłużnika, na korzyść wierzyciela albo na korzyść obu stron. Nie jest to tylko gra słów. Od charakteru terminu spełnienia świadczenia zależeć będzie, czy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia (np. zwrotu pożyczki) przed jego upływem, czy też nie. Nie pozostanie to również bez wpływu na bieg terminów przedawnienia czy moment opóźnienia po stronie dłużnika.

Regułą jest, że termin spełnienia świadczenia oznaczony przez czynność prawną poczytuje się w razie wątpliwości za zastrzeżony na korzyść dłużnika (art. 457 K.c.). Oznacza to, że dłużnik nie musi, a jedynie może wcześniej (np. tydzień przed jego upływem) spełnić świadczenie. Wierzyciel natomiast nie może wymagać od dłużnika wcześniejszego spełnienia świadczenia. Gdyby jednak dłużnik zechciał wcześniej świadczyć (np. wydać sprzedaną rzecz), wierzyciel w zasadzie musiałby na to przystać.

Inaczej wygląda to w przypadku terminu zastrzeżonego na korzyść wierzyciela. Wówczas będzie on mógł wcześniej niż z upływem terminu zażądać świadczenia. Może też odmówić przyjęcia przedterminowego świadczenia ze strony dłużnika.

Z kolei w przypadku terminu zastrzeżonego na rzecz obu stron, żadna z nich nie może wymóc na drugiej - wbrew jej woli - aby dokonała wcześniejszego świadczenia względnie jego przyjęcia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.