Rachunkowość non profit i not for profit

Przeczytaj także: Uproszczona rachunkowość dla mniejszych spółek. Sejm przyjął ustawę

W rachunku wyników poza przychodami z działalności statutowej, kosztami tej działalności i kosztami administracyjnymi wyodrębnia się: pozostałe przychody i koszty; przychody i koszty finansowe; zyski i straty nadzwyczajne. Przychodami i kosztami finansowymi mogą być (art. 43, ust. 3 ustawy o rachunkowości) zyski lub straty ze sprzedaży papierów wartościowych, otrzymane i zapłacone odsetki, dodatnie i ujemne różnice kursowe, prowizje od kredytów, umorzone kredyty i pożyczki, dyskonto weksli, odpisy aktualizujące aktywa finansowe.

Jednostki, do których odnoszą się przepisy rozporządzenia, mogą zrezygnować ze stosowania zasady ostrożności. Powinno to mieć miejsce tylko wtedy, kiedy nie narusza rzetelności przedstawienia w sprawozdaniu finansowym sytuacji majątkowej i finansowej jednostki.

Tak jak w jednostkach zarobkowych, kierownik jednostki ma obowiązek ustalenia i aktualizacji dokumentacji opisującej w języku polskim przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowości. Składa się ona z elementów określonych w art. 10 ustawy o rachunkowości.

Podstawowym elementem dokumentacji jest zakładowy plan kont z reguły opierający się na wzorcowych wykazach kont zawartych w opracowaniach skierowanych do jednostek nieprowadzących działalności gospodarczej. W części dotyczącej ujęcia składników majątku rozrachunków i funduszy zawiera on takie same konta, jakie występują w małych jednostkach zarobkowych. Specyficzna jest ewidencja kosztów i przychodów, uwzględniająca wyodrębnienie kosztów i przychodów działalności statutowej.

Dokumentację operacji gospodarczych należy przeprowadzać zgodnie z wymaganiami ustawy o rachunkowości (art. 20-22), ustawy o VAT i ordynacji podatkowej. Jednostki prowadzące działalność charytatywną powinny potwierdzać przyjęcie darów:

• gotówki – dowodem kasowym,
• darów rzeczowych – dowodami magazynowymi, a ich wydanie – dowodami określonymi we własnym zakresie np. protokołami lub listami odbioru darów.

Wycena otrzymanych darów rzeczowych powinna się opierać na ich wartości rynkowej. Jednostka może zrezygnować z ewidencji darów rzeczowych lub ich części na kontach syntetycznych i analitycznych i prowadzić ją tylko pozabilansowo, ilościowo lub według symbolicznych wartości, na kontach pozabilansowych, zapewniając jednak kontrolę obrotu nimi.

Na dzień bilansowy na stronę Wn konta „Wynik finansowy” przenosi się koszty i straty nadzwyczajne, a na stronę Ma – przychody i zyski nadzwyczajne. Ustalona różnica podlega przeksięgowaniu także pod datą dnia bilansowego, na konta:

• „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, jeśli jest to nadwyżka kosztów nad przychodami;
• „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” w przypadku nadwyżki przychodów nad kosztami.

W następnym roku obrotowym, po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, ustalony wynik jest przeksięgowywany na:

• zwiększenie kosztów realizacji zadań statutowych w przypadku wyniku ujemnego na konta Wn „Koszty realizacji zadań statutowych”, Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”;
• zwiększenie przychodów; jeśli osiągnięto nadwyżkę przychodów nad kosztami, to na konto Wn „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”, Ma „Przychody z działalności statutowej”.

Jeżeli jednostka zdecyduje się przeznaczyć nadwyżkę przychodów nad kosztami na zwiększenie funduszu statutowego, to pozostawia ją na koncie „Wynik finansowy"”aż do momentu zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Po zatwierdzeniu sprawozdania przenosi ją na fundusz statutowy za pośrednictwem lub z pominięciem konta „Rozliczenie wyniku finansowego” (Wn „Wynik finansowy”, Ma „Rozliczenie wyniku finansowego” i zapis równoległy Wn „Rozliczenie wyniku finansowego”, Ma „Fundusz jednostki”).

Podejmując działalność gospodarczą, jednostka pożytku publicznego może prowadzić trojakiego rodzaju działalność:

• nieodpłatną działalność statutową;
• odpłatną działalność statutową;
• odpłatną działalność gospodarczą.

Istotnym problemem jest odróżnienie odpłatnych przychodów z działalności statutowej od przychodów z działalności gospodarczej. Rodzaje przychodów z działalności statutowej powinien wyraźnie określać statut jednostki. Zostały one wymienione w rozporządzeniu w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla jednostek nieprowadzących działalności gospodarczej (omówienie w punkcie 10.3). Ich charakter określono także w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.