Rachunkowość non profit i not for profit

Przeczytaj także: Uproszczona rachunkowość dla mniejszych spółek. Sejm przyjął ustawę

Jednostki publiczne można podzielić na jednostki:

• non profit – nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, co wynika wprost z przepisów prawa lub ze statutu tego typu jednostki, a ich majątek pochodzi z darowizn, spadków, dotacji, zapisów,
• not for profit – mogą prowadzić działalność gospodarczą, lecz wszystkie środki wygospodarowane w jej toku muszą przeznaczać na działalność statutową; możliwość prowadzenia działalności gospodarczej oraz jej przedmiot powinien określać statut jednostki.

Od 1 stycznia 2004 r. jednostki non profit mogą się ubiegać o status organizacji pożytku publicznego. Uzyskują go po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego, a z chwilą wpisania do tego rejestru informacji o spełnieniu wymagań określonych w art. 20 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r. organizacje pożytku publicznego mogą prowadzić działalność statutową i działalność gospodarczą. Działalność statutowa nie powinna mieć charakteru zarobkowego, a działalność gospodarcza powinna służyć wyłącznie zaspokojeniu potrzeb wynikających ze statutu.

Do niektórych jednostek, niebędących spółkami prawa handlowego, nieprowadzących działalności gospodarczej, są skierowane przepisy Rozporządzenia Ministra Finansów z 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej. Przepisy rozporządzenia odnoszą się w szczególności do: stowarzyszeń, związków zawodowych, organizacji pracodawców, izb gospodarczych, fundacji, organizacji dobroczynności i opieki społecznej, przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych.

Spośród wymienionych powyżej jednostek działalności gospodarczej nie mogą prowadzić partie polityczne oraz przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych. Pozostałe jednostki mogą prowadzić działalność gospodarczą, jeśli przewiduje to ich statut. Należy jednak pamiętać, że w momencie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej jednostki not for profit nie mogą stosować uproszczonych zasad rachunkowości, lecz muszą w pełni stosować się do wymagań ustawy o rachunkowości. Celowe jest w tych jednostkach wyodrębnienie kont syntetycznych i analitycznych umożliwiających odrębną ewidencję operacji dotyczących działalności statutowej i gospodarczej. Konieczne jest określenie zasad podziału kosztów administracji na powiązane z działalnością statutową i z działalnością gospodarczą.

Przychody z działalności statutowej jednostki mogą obejmować:

• faktycznie otrzymane (wpłacone) środki pieniężne i inne aktywa finansowe ze źródeł określonych odrębnymi przepisami prawa i statutem, w tym otrzymane składki statutowe;
• nieodpłatnie otrzymane składniki majątku;
• kwoty należne ze sprzedaży składników majątku jednostki;
• przychody finansowe, dotacje i subwencje;
• w przedstawicielstwach przedsiębiorców zagranicznych – środki pieniężne otrzymane od przedsiębiorcy zagranicznego, z przeznaczeniem na sfinansowanie kosztów działalności przedsiębiorstwa.

Przychody z działalności statutowej w rachunku wyników są dzielone na dwie grupy:

• składki brutto określone statutem;
• inne przychody statutowe, do których mogą być zaliczone wyżej wymienione tytuły przychodów, jeżeli przewidują to przepisy dotyczące danej jednostki lub jej statut.

Podstawowe koszty działalności jednostki mogą obejmować:

• koszty związane z realizacją zadań statutowych, w tym także świadczenia określone statutem;
• koszty administracyjne jednostki, w tym w szczególności wynagrodzenia oraz ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników i innych osób, odpisy amortyzacyjne środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, zużycie materiałów i energii, usługi obce oraz pozostałe koszty o charakterze administracyjnym.