Wspólność majątkowa małżonków

Przeczytaj także: Majątek wspólny i osobisty małżonków

Jeśli małżonkowie nie zawarli przed zawarciem małżeństwa, bądź w czasie jego trwania majątkowej umowy małżeńskiej, to z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy nimi wspólność majątkowa z mocy ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 z późn. zm., dalej „k.r. i o.”). Powstanie wspólności majątkowej powoduje, że istnieją trzy masy majątkowe: majątek wspólny małżonków oraz dwa majątki osobiste każdego z małżonków.

W czyim zatem majątku znajdzie się przedmiot, gdy jeden z małżonków nabył jego własność wraz z osobą trzecią? Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 27 czerwca 1996 roku stwierdził, że w sytuacji, gdy podczas trwania wspólności ustawowej jedno z małżonków nabędzie przedmioty majątkowe wspólnie z konkubentem, przedmioty takie stanowią współwłasność konkubenta i małżonków - tych ostatnich na zasadzie wspólności ustawowej, chyba że małżonek nabył te przedmioty za środki należące do jego majątku osobistego (III CZP 70/96). A więc, przedmioty te będą własnością również małżonki, jeżeli nie zostały nabyte za środki należące do majątku osobistego małżonka.

Jednak, aby szczegółowo przedstawić kwestie związane z majątkiem wspólnym i majątkami osobistymi małżonków, na wstępie, warto wyjaśnić, że majątek wspólny małżonków obejmuje przedmioty majątkowe, które zostaną nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Terminem „przedmioty majątkowe” objęte są zarówno prawa własności rzeczy, jak i wierzytelności.

Dodatkowo, do majątku wspólnego należy również wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Niezwykle ważne jest to, że do majątku wspólnego wliczamy tylko takie wynagrodzenie które zostało już pobrane, czyli np. przelane na rachunek bankowy jednego z małżonków. Jeśli pracodawca nie wypłaca małżonkowi wynagrodzenia, to roszczenie o jego zapłatę należy do majątku osobistego tego małżonka, a dopiero po jego wypłacie wejdzie do majątku wspólnego.

Oprócz ww. składników majątku wspólnego małżonków, należą do niego także wszelkie dochody uzyskane z tego majątku, oraz dochody uzyskane z majątku osobistego każdego z małżonków, czyli np. czynsz z umowy najmu mieszkania, czy to wspólnego, czy to należącego do jednego z małżonków. Dodatkowo, wszelkie środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków należą zarówno do jednego, jak i do drugiego małżonka, ponieważ również one wchodzą w skład majątku wspólnego.

Jednak poza majątkiem wspólnym małżonków istnieją jeszcze ich majątki odrębne, zwane majątkami osobistymi. Majątek osobisty każdego z małżonków stanowią przede wszystkim przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, czyli przed zawarciem małżeństwa. W skład majątków osobistych wchodzą również przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Do majątku osobistego należą również nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, oraz wszelkie przedmioty majątkowe, które uzyskał małżonek z tego tytułu. Są to przykładowo nagrody za pracę twórczą, a więc: nagrody naukowe, artystyczne, literackie, techniczne, nagrody uzyskane na konkursach. Nie są natomiast nagrodami w tym sensie świadczenia pieniężne w postaci specjalnego dodatkowego wynagrodzenia, takie jak tzw. trzynasta pensja, należności za sporządzenie bilansu, wynagrodzenie za dodatkową pracę i innego rodzaju premie, jakie może otrzymać pracownik, czyli pracownicze nagrody specjalne.

Podobnie, majątek odrębny małżonka stanowią przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, z wyjątkiem renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Do majątku odrębnego małżonków wlicza się także prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej - przede wszystkim chodzi tu o majątek wspólny wspólników spółki cywilnej.

Majątek odrębny każdego z małżonków obejmuje także ubrania, biżuterię, czy kosmetyki danego małżonka, bowiem są to przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych jego potrzeb. W sytuacji, gdy jeden z małżonków, jest artystą i maluje, fotografuje, śpiewa, pisze programy naukowe albo artykuły do prasy, to wszelkie prawa z tego tytułu należą tylko do niego.

Podsumowując, wskazać należy, że przepisy k.r. i o. dość szczegółowo określają które przedmioty majątkowe wchodzą do majątku wspólnego małżonków, a które do majątku osobistego jednego z małżonków. Jeśli jednak pomiędzy małżonkami powstałby spór w tym zakresie, jego rozstrzygnięcie może nastąpić na drodze sądowej.