Kiedy możliwe wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o.?

Przeczytaj także: Wyłączenie wspólnika ze spółki

Przyjrzyjmy się następującej sytuacji: Spółka istnieje od 1992 r. Wspólników jest dwóch, zarząd jednoosobowy. Prezes zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę, podpisanej przez pełnomocnika powołanego przez zgromadzenie wspólników. Jeden ze wspólników, który posiada 25% udziałów, nie interesuje się sprawami spółki, tzn. nie bierze udziału w zgromadzeniach wspólników (nie odbiera zawiadomień). W spółce dywidenda nie jest wypłacana i nie ma ustanowionej rady nadzorczej. Jakie są prawne możliwości pozbawienia wspólnika udziałów? Czy zmieni to sytuację prawną drugiego wspólnika, tzn. czy w dalszym ciągu będzie on mógł być pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę? W takiej sytuacji byłby on jedynym udziałowcem i jedynym członkiem zarządu.

Odpowiedź: Rozumiem, że Państwa intencją jest doprowadzenie do wyjścia drugiego wspólnika ze spółki z o.o., ponieważ nie jest on zainteresowany braniem w niej udziału, a następnie stworzenie spółki jednoosobowej lub wieloosobowej, jeżeli w jego miejsce wejdzie inny wspólnik.

W zaistniałej sytuacji są dwie możliwości:

• Odkupienie udziałów od tego wspólnika przez drugiego wspólnika lub osobę trzecią na zasadzie porozumienia.
• Przymusowe pozbawienie wspólnika członkostwa w spółce z o.o., które możliwe jest wyłącznie przez powództwo o wyłączenie wspólnika ze spółki. Proszę pamiętać, że wiąże się ono z zapłatą mu za posiadane udziały.

Podstawą prawną wyłączenia wspólnika jest art. 266 ksh, według którego:

1. Z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.
2. Umowa spółki może przyznać prawo wystąpienia z powództwem, o którym mowa w § 1, także mniejszej liczbie wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku powinni być pozwani wszyscy pozostali wspólnicy.
3. Udziały wspólnika wyłączonego muszą być przejęte przez wspólników lub osoby trzecie. Cenę przejęcia ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu.

Ponieważ wspólnik, który bierze udział w pracach spółki, posiada ponad połowę udziałów, zatem warunki formalne wyłączenia wspólnika są spełnione. Cytowany przepis nie określa jednak, nawet ogólnie, jakie to są „ważne przyczyny” wyłączenia wspólnika. To sąd decyduje o wyłączeniu wspólnika ze spółki z o.o., dlatego do niego należy ocena przyczyn skutkujących wyłączeniem.

Sądy wskazują, że mogą to być przyczyny zawinione, np.:

• działanie ma szkodę spółki,
• wykorzystywanie informacji zdobytych przy wykonywaniu prawa kontroli do działalności konkurencyjnej,
• niewywiązywanie się z nałożonego obowiązku dopłat,
• niewykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych zastrzeżonych w umowie spółki,

albo niezawinione, np.:

• utrata zdolności do wykonywania dla spółki pracy, gdy osobista praca danego wspólnika jest kluczowa dla poprawnego funkcjonowania spółki,
• wyjazd za granicę.

Lista ta jednakże nie jest wyczerpująca i sąd może uwzględnić inną, niewymienioną w umowie przyczynę, jeżeli zostanie ona uznana przez sąd za ważną.

Warto dodać, że część komentatorów uważa, że ważnym powodem może być:

• brak współdziałania przy podejmowaniu uchwał,
• niewykonywanie przez wspólnika uchwał.