Dziedziczenie: sporządzenie testamentu

Przeczytaj także: Prawo spadkowe. Jakie kroki powinien podjąć przedsiębiorca?

W Polsce dziedziczenie, tj. przechodzenie praw i obowiązków majątkowych z chwilą śmierci spadkodawcy na spadkobierców, regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „k.c.”). Przewidują one dwa sposoby nabycia spadku, tj. dziedziczenie ustawowe lub testamentowe. Dziedziczenie ustawowe wskazuje kto, w jakiej kolejności i jaką cześć naszego majątku dziedziczy, nie wskazując zarazem, komu przypadną konkretne składniki tego majątku. Chcąc zatem, aby pozostawiony przez nas majątek lub jego poszczególne składniki trafiły do rąk konkretnych osób, nawet tych, które powołane byłby do spadku z mocy ustawy, należy sporządzić testament.

W polskim prawie wyróżnia się testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Testamenty szczególne, które mogą być sporządzane jedynie w określonych przypadkach (np. wobec obawy rychłej śmierci), tracą swą ważność w terminie sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały ich sporządzenie, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego sześciomiesięcznego terminu. W związku z powyższym, jeżeli nie zachodzi żadna nadzwyczajna okoliczność, chcąc zadbać o właściwe rozrządzenie majątkiem po śmierci, należy sporządzić testament zwykły.

Testament zwykły to przede wszystkim testament w całości napisany pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą. Zwykłym testamentem jest również testament sporządzony w formie aktu notarialnego.

Sporządzenie testamentu pozwala spadkodawcy na powołanie określonej osoby albo kilku osób do dziedziczenia całości spadku, jego części lub konkretnych przedmiotów wchodzących w skład spadku. Aby uniknąć wątpliwości w przypadku powołania kilku osób do spadku, spadkodawca powinien wskazać, które składniki majątku i w jakiej części przypadną poszczególnym spadkobiercom.

W testamencie spadkodawca może również wydziedziczyć, tj. pozbawić prawa do zachowku, swoich zstępnych (dzieci, wnuki), małżonka oraz rodziców, jeżeli w braku testamentu dziedziczyliby po spadkodawcy z mocy ustawy. Aby jednak wydziedziczenie było skuteczne nie wystarczy sama wola spadkodawcy wyrażona w testamencie, ale konieczne jest ziszczenie się konkretnych przesłanek wymienionych w art. 1008 k.c., wśród których jest na przykład uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Jak już zostało wcześniej wskazane, testamenty zwykłe mogą zostać sporządzone w różny sposób. Spadkodawca może napisać testament w całości pismem własnoręcznym, podpisać go i opatrzyć datą. Spadkodawca może również w obecności dwóch świadków oświadczyć swoją wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się wtedy w protokole z podaniem daty. Następnie po odczytaniu protokołu podpisuje się na nim osoba, wobec której oświadczenie woli zostało złożone (np. wójt) oraz świadkowie i sam spadkodawca. Jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, należy to zaznaczyć w protokole wraz ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

Testament można sporządzić również przez oświadczenie woli złożone przed notariuszem, który zaprotokołuje je w akcie notarialnym. Warto wskazać, iż testament sporządzony w formie aktu notarialnego trudniej podważyć. Ponadto, oryginał testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego pozostaje zawsze w kancelarii notarialnej, przez co trudniej go zniszczyć lub sfałszować. W tym miejscu wskazać należy, iż maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego testament wynosi obecnie 50 zł, a jeżeli testament przewiduje pozbawienie uprawnionych prawa do zachowku, 150 zł.

Podsumowując wskazać należy, iż aby majątek lub określone jego przedmioty trafiły po naszej śmierci do konkretnych osób, należy w testamencie dokładnie określić, co, komu i w jakiej części chcemy przekazać, a testament sporządzić w jednej z wyżej wskazanych form przewidzianych dla testamentu zwykłego.