Prawa ciężarnej pracownicy

Przeczytaj także: Likwidacja firmy/ogłoszenie upadłości a prawa kobiet w ciąży

Ciąża pracownicy postrzegana z perspektywy pracodawcy może powodować problemy – konieczność znalezienia zastępstwa doświadczonej osoby, opłacania jej wynagrodzenia i składek ubezpieczeniowych czy zwiększone prawdopodobieństwo częstych zwolnień lekarskich. Polskie prawo, w szczególności przepisy kodeksu pracy, chroni kobiety w ciąży przed takim podejściem właścicieli firm. Dodatkową wykładnię stanowi analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego, która pozwala ustalić faktyczny zakres i okoliczności tej ochrony.

Rozwiązanie umowy o pracę

Na podstawie kodeksu pracy (art. 177, § 1) pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać z ciężarną pracownicą umowy o pracę w okresie ciąży, a także w trakcie urlopu macierzyńskiego. Wyjątkiem od tego jest sytuacja, w której zachodzą uzasadnione przyczyny rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a reprezentująca pracownicę organizacja związkowa (jeśli działa w firmie) wyrazi zgodę na wypowiedzenie umowy.

„Należy pamiętać, że zakaz ten rozciąga się także na sytuację, jeżeli wypowiedzenie zostało wręczone pracownicy w okresie przed zajściem w ciążę, a pracownica zaszła w ciążę w trakcie jego trwania. Kobieta chroniona jest także, jeśli rozwiązanie umowy miało miejsce w okresie, gdy była ona już w ciąży, lecz jeszcze o tym fakcie nie wiedziała. Wystarczającym dowodem na to jest zaświadczenie lekarskie, na podstawie którego pracodawca ma obowiązek przywrócić ją do pracy – jeśli tego nie uczyni, pracownicy przysługuje prawo do domagania się wypłaty wynagrodzenia za cały czas niewykonywanej pracy. Jeśli pracownica podlegała z tytułu ciąży ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy, a powiadomiła o tym pracodawcę dopiero po jego ustaniu, to również powinna być przywrócona do pracy, jednakże nie ma wtedy prawa do wynagrodzenia za okres od ustania stosunku pracy do zawiadomienia pracodawcy” – wyjaśnia Kamil Markiewicz, prawnik z D.A.S.

Jeśli to pracownica złoży wypowiedzenie pracodawcy, to jej ochrona zależy od tego, czy w chwili składania oświadczenia była w ciąży czy też nie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego w sytuacji, kiedy kobieta nie była w ciąży składając wniosek o rozwiązanie umowy o pracę, a zaszła w nią przed określonym w umowie terminem zakończenia stosunku pracy, wtedy nie ma podstaw do przywrócenia pracownicy do obowiązków. Jeśli zaś pracownica nie wiedziała, że jest w ciąży w momencie składania wypowiedzenia, może się domagać anulowania skutków takiego oświadczenia i przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach.

Dopuszczalny czas i warunki pracy

Oprócz szczególnej ochrony stosunku pracy kobietom w ciąży nie wolno powierzać pewnych zadań. Zgodnie z kodeksem pracy nie można ich zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Ich lista została określona w rozporządzeniu Rady Ministrów i zawiera, między innymi zadania związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów, prace w hałasach, obowiązki narażające kobietę na działanie promieniowania jonizującego czy nadfioletowego. Kobiety ciężarne nie powinny także spędzać więcej niż 4 godziny dziennie przy monitorach komputerowych. Praca w takich warunkach jest zabroniona bez względu na stopień narażenia na czynniki niebezpieczne, a pracodawca ma obowiązek przenieść pracownicę do innych obowiązków lub zwolnić ją od konieczności świadczenia pracy.