Odpowiedzialność byłego pracownika za szkodę

Przeczytaj także: Odpowiedzialność pracownika i pracodawcy za szkodę

Pytanie: Pracownik wyrządził szkodę transportową w samochodzie służbowym. Firma ubezpieczeniowa niestety nie wypłaci odszkodowania. Pracodawca chciałby obciążyć kosztami naprawy auta pracownika, jednak stosunek pracy ustał i nie ma możliwości dokonywania potrącenia z wynagrodzenia. W jaki sposób pracodawca może odzyskać pieniądze od pracownika? Jakie wystosować do niego pismo i jaka jest procedura postępowania wobec byłego już pracownika?

Odpowiedź: Jeżeli samochód, który pracownik uszkodził, został mu w sposób prawidłowy powierzony z obowiązkiem zwrotu, to pracownik odpowiada za powstałą szkodę do pełnej jej wysokości, niezależnie, czy szkoda została wyrządzona z winy umyślnej, czy nieumyślnej. Natomiast w przypadku, gdy użytkowania samochodu przez pracownika nie można uznać za powierzenie mienia, zakres odpowiedzialności za spowodowanie szkody będzie zależał od tego, czy pracownik wyrządził szkodę umyślnie, czy też nieumyślnie.

W sytuacji, gdy były pracownik, o którym mowa w pytaniu, dobrowolnie nie zwróci pracodawcy kwoty stanowiącej wysokość wyrządzonej kwoty - pracodawca może dochodzić powyższego roszczenia na drodze sądowej.

1. Prawidłowe powierzenie mienia jako element odpowiedzialności pracownika

Jak wynika z treści przedstawionego pytania, pracownik wyrządził szkodę w samochodzie służbowym. W związku z tym dla ustalenia zakresu odpowiedzialności pracownika za powstałą w tym samochodzie szkodę istotne znaczenie ma czy wyposażenie pracownika w samochód służbowy można uznać za powierzenie mienia.

Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu samochód służbowy, odpowiada bowiem w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Jednak warunkiem odpowiedzialności na powyższych zasadach jest prawidłowe powierzenie przez pracodawcę mienia, przez co należy rozumieć spełnienie łącznie 2 przesłanek:

• pracownik musi wyrazić zgodę na powierzenie mu mienia z obowiązkiem zwrotu, przy czym zgoda pracownika może wynikać z faktu przyjęcia określonego składnika mienia pracodawcy do używania i sprawowania nad nim pieczy,
• mienie musi być wydane pracownikowi w taki sposób, aby mógł on je objąć w posiadanie i sprawować nad nim pieczę.

2. Szkoda w mieniu powierzonym - odszkodowanie w wysokości szkody

Za szkodę w mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej jej wysokości, niezależnie, czy szkoda została wyrządzona z winy umyślnej, czy też nieumyślnej. Jeżeli zatem samochód został pracownikowi w sposób prawidłowy powierzony, to pracodawca może żądać od pracownika naprawienia szkody w pełnej wysokości. Jeżeli natomiast samochód nie został powierzony pracownikowi w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie, wówczas pracownik będzie ponosił odpowiedzialność materialną za wyrządzoną szkodę na zasadach ogólnych.

3. Przy odpowiedzialności na zasadach ogólnych - pełne odszkodowanie tylko przy umyślnym wyrządzeniu szkody

Zgodnie z ogólnym zasadami odpowiedzialności materialnej pracownik ponosi odpowiedzialność, jeżeli wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę. Wówczas pracodawca może dochodzić od pracownika odszkodowania za powstałą szkodę. Co do zasady, odszkodowanie przysługuje w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Ważne!
Przy umyślności - odpowiedzialność w pełnej wysokości

Jednakże, jeśli pracownik umyślnie wyrządził pracodawcy szkodę, to jest zobowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

4. Wyrządzenie szkody w samochodzie może być spowodowane czynem niedozwolonym

W przedstawionym w pytaniu stanie faktycznym należy ustalić, czy uszkodzenie samochodu można uznać za umyślne wyrządzenie szkody. O umyślnym wyrządzeniu szkody możemy mówić wówczas, gdy zachowanie pracownika można zakwalifikować jako działanie popełnione z winy umyślnej - tj. gdy pracownik ma zamiar wyrządzić pracodawcy szkodę, tzn. chce ją wyrządzić lub przewidując możliwość jej wyrządzenia na to się godzi.

Będzie tak gdy np. pracownik prowadził pojazd pod wpływem alkoholu. W takiej bowiem sytuacji pracownik narusza zarówno przepisy prawa karnego lub prawa wykroczeń, jak również przepisy prawa pracy dotyczące obowiązku dbałości o mienie pracodawcy czy należytego wykonywania obowiązków pracowniczych. Świadome spożywanie alkoholu powoduje możliwość przypisania pracownikowi winy umyślnej, a co za tym idzie, obowiązku naprawienia szkody w pełnej wysokości. Kierowca, który wsiada za kierownicę pod wpływem alkoholu wie, że popełnia czyn zabroniony (czyli zachodzi umyślność działania pracownika). Ponadto uznać należy, że umyślnie naruszając obowiązki pracownicze przewiduje, iż może spowodować np. kolizję (wypadek) i że może spowodować szkodę w mieniu pracodawcy, przez co faktycznie godzi się na powstanie szkody.

Zdaniem SN:
Działanie pracownika może warunkować pełną odpowiedzialność

Kierowca prowadzący samochód z nadmierną szybkością w stanie nietrzeźwości obejmuje następstwa swego czynu zamiarem ewentualnym i w związku z tym jego odpowiedzialność odszkodowawcza za uszkodzenie samochodu należącego do zakładu pracy oparta jest na art. 122 kp. (wyrok Sądu Najwyższego z 7 lipca 1997 r., IV PR 167/77, OSP 1979/7/132)

5. Szkoda z winy umyślnej pracownika - odszkodowanie w pełnej wysokości

Jeżeli pracownik wyrządził pracodawcy szkodę z winy umyślnej, można od niego żądać odszkodowania w pełnej wysokości powstałej szkody. Oznacza to, że pracodawca może żądać od pracownika zarówno zwrotu naprawy uszkodzonego samochodu (w pełnej wysokości), jak również może żądać wypłaty utraconych zysków, które mógł osiągnąć, gdyby nie wyrządzona szkoda.

Zdaniem SN:
Pracownik może odpowiadać także za dodatkowe koszty

Odszkodowanie za uszkodzenie samochodu może obejmować oprócz kosztów jego naprawy także zapłatę sumy pieniężnej, odpowiadającej różnicy między wartością tego samochodu przed uszkodzeniem i po naprawie. (uchwała Sądu Najwyższego z 12 października 2001 r., III CZP 57/01, OSNC 2002/5/57)

6. Pracownik nie chce naprawić szkody - pozostaje postępowanie sądowe

Jeżeli były pracownik, mimo uprzedniego wezwania pracodawcy, nie będzie chciał dobrowolnie naprawić wyrządzonej szkody, pracodawcy pozostanie dochodzenie swoich roszczeń na drodze postępowania sądowego. W tym celu należy złożyć w sądzie pracy pozew o zasądzenie odszkodowania.

Warto zauważyć, że nawet w sytuacji, gdyby pracownik, o którym mowa w pytaniu, nadal pozostawałby w zatrudnieniu, pracodawca nie mógłby bez pisemnej zgody pracownika lub wyroku sądowego dokonać potrąceń z wynagrodzenia za pracę.

Ważne!
Roszczenia mogą ulec przedawnieniu

Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych przedawniają się z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca uzyskał informację o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, przedawnienie wynosi 10 lat.

Podstawa prawna:

• art. 87 § 1, art. 91 § 1; art. 100 § 1, § 2 pkt 4, art. 114, art. 115, art. 119, art. 122, art. 124 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94),
• art. 361 § 2, art. 425 § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93)w związku z art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94),
• art. 115 § 16, art. 178a § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553),
• art. 87 § 1 ustawy z 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. nr 46, poz. 275),
• art. 46 ust. 2 i ust. 3 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. nr 70, poz. 473).

Portal Kadrowy - odpowiedzi ekspertów prawa pracy. Porady wraz z podstawą prawną otrzymasz na skrzynkę. Dajemy gwarancję profesjonalnej odpowiedzi. W portalu do pobrania m.in. wzory, wskaźniki, kalkulatory, akty prawne.