Administracja publiczna: mniej wizyt w urzędach?

Przeczytaj także: e-Urząd Skarbowy obowiązkowy dla spółek, fundacji i stowarzyszeń

Interesująco przedstawia się komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy - Ordynacja podatkowa. Przewiduje on nadanie przepisowi art. 50 § 1 kpa następującego brzmienia: „Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań na piśmie, a w razie konieczności osobiście lub przez pełnomocnika, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.” Z kolei treść art. 155 ustawy Ordynacja podatkowa w świetle komisyjnych propozycji ma być następująca: „§ 1. Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności na piśmie, a w razie konieczności osobiście lub przez pełnomocnika, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe. § 2. Jeżeli osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba.”

Obecnie organ administracji publicznej, podobnie jak organ podatkowy, może – wyłącznie wedle swego uznania – wzywać osoby do złożenia wyjaśnień lub zeznań poprzez osobiste stawiennictwo bez „wyczerpania” innych środków, takich jak np. złożenie wyjaśnień na piśmie.

Różnice pomiędzy obowiązującym a proponowanym stanem prawnym, choć redakcyjnie polegające jedynie na zmianie szyku użytych w przepisach wyrazów, uznać trzeba za bardzo istotne. W ten sposób nastąpiła bowiem gradacja sposobów realizacji obowiązków wynikających z wezwania strony przez organy administracji publicznej i podatkowe. Podstawowym sposobem będzie w świetle projektu składanie wyjaśnień lub zeznań na piśmie. Jeśli zaś chodzi o stawiennictwo osobiste lub przez pełnomocnika, to poza ich przesunięciem do dalszej części przepisu, organ będzie miał obowiązek rozważenia faktycznej konieczności wezwania osoby do takiego stawiennictwa. Rzecz jasna pozostają również dotychczasowe przesłanki wezwania strony do osobistego stawiennictwa, które organ jest obowiązany również wziąć pod uwagę, a więc „niezbędność” dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.

W art. 155 § 1 Ordynacji podatkowej proponuje się także zmiany zmierzające do ujednolicenia z art. 50 Kodeksu postępowania administracyjnego. Przede wszystkim dodano przepis nakładający na organ obowiązek dołożenia starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu strony nie było uciążliwe (obecnie brak takiego przepisu, co trudno racjonalnie uzasadnić). Ponadto proponuje się dodanie przepisu analogicznego do art. 50 § 3 kpa, który stanowi, że jeżeli osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba.

Opisane powyżej propozycje zmian niewątpliwie ocenić należy pozytywnie. Ich wprowadzenie w życie skutkować będzie pełniejszą realizacją zasady, zgodnie z którą organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w sposób pogłębiający zaufanie obywateli do organów Państwa. Poza tym uczynienie z zasady osobistego stawiennictwa środka o charakterze wyjątkowym przyczyni się z jednej strony do wnikliwego i szybkiego działania organu w sprawie, z drugiej zaś, utrudni tym organom nadużywanie instytucji wzywania do osobistego stawiennictwa.