Umowy bankowe: uważaj na klauzule niedozwolone

Przeczytaj także: Bankowe klauzule niedozwolone ciągle obecne

Z zasady wszystkie umowy zawierane pomiędzy klientem a bankiem podlegają uregulowaniom prawa prywatnego. W myśl założeń obie strony mają więc pozycję równorzędną. Warto pamiętać jednak, że równość ta dotyczy wyłącznie pozycji prawnej.

Z jednej strony zatem, w przeciwieństwie do Urzędu Skarbowego lub ZUS-u, bank nie ma możliwości jednostronnego kształtowania naszej sytuacji prawnej. Zmuszenie do zawarcia umowy lub zmiana zasadniczych warunków umowy w trakcie jej trwania bez naszej zgody są z prawnego punktu widzenia niemożliwe.

Z drugiej strony jednak, banki bardzo często starają się ukształtować swoją sytuację prawną w sposób korzystniejszy niż wynikałoby to z równorzędnej pozycji negocjacyjnej. Co więcej, przeważnie odbywa się to kosztem klienta. Realna możliwość takiego działania wynika przede wszystkim z większej siły przetargowej. To bank dysponuje środkami, bez których nie jesteśmy w stanie dokonać zamierzonego zakupu. Czy oznacza to zatem, że musimy godzić się na wszystkie zaproponowane nam warunki?

Klauzule niedozwolone

Nie wszystkie klauzule umowne, proponowane przez bank muszą być akceptowane przez klienta, na straży jego praw stoi kodeks cywilny. Ochrona ma miejsce za pomocą konstrukcji pojęcia konsumenta, czyli w rozumieniu art. 22¹ kodeksu cywilnego każdej osoby fizycznej dokonującej czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Uregulowania te mają łagodzić skutki jego niekorzystnej pozycji negocjacyjnej w stosunku do banku, która najczęściej wynika z gorszej orientacji w przepisach prawnych oraz nieznajomości szczegółów konstrukcji produktów bankowych.

W 2000 roku, w wyniku nowelizacji kodeksu cywilnego w życie weszły nowe uregulowania dotyczące niedozwolonych przepisów umownych. Według art. 385¹ Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Przepis ten dotyczy także postanowień umowy, na które konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności tych przyjętych z wzorca umowy, zaproponowanej przez bank.

Klauzule niedozwolone – najczęstsze przypadki

Kodeks cywilny w następujących artykułach wymienia także przykładowe klauzule, których stosowanie przez bank nie jest możliwe. Należą do nich:

1. Wyłączenie lub istotne ograniczenie odpowiedzialności banku za niewykonanie zobowiązania lub nienależyte wykonanie (np. odmowa wzięcia odpowiedzialności za straty związane z wykonaniem zlecenia stałego lub dostępu do bankowości elektronicznej);
2. Uzależnienie zawarcia lub wykonania umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z pierwszą umową (np. uzależnienie udzielenia kredytu hipotecznego od założenia konta w danym banku);
3. Uprawnienie banku do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie (np. rażąco wysoka zmiana opłat za prowadzenie konta bez wskazania przyczyny);
4. Pozbawiają klienta uprawnienia do rozwiązania umowy (np. niemożliwość rezygnacji z karty kredytowej w trakcie trwania umowy);
5. Nałożenie na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązku zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej (np. postanowienie umowy zobowiązujące do zapłaty 20 tys. zł w przypadku zamknięcia konta osobistego lub zerwania lokaty).