Umowa zlecenie: obowiązki zleceniobiorcy a bhp

Przeczytaj także: Ciąża pracownicy a badania kontrolne

Ciążący na zleceniobiorcy obowiązek dbałości o zasady bezpieczeństwa i higieny pracy wynika z postanowień art. 304 K.p. Zgodnie z tym przepisem, obowiązki wynikające z art. 211 K.p., w zakresie określonym przez pracodawcę (ewentualnie inny podmiot organizujący pracę), ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.
Z katalogu obowiązków zawartych w art. 211 K.p. wynika z kolei, że zleceniobiorca powinien:

• znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
• wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
• dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
• stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
• poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
• niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
• współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Należy zwrócić uwagę, że w powołanym przepisie ustawodawca zastrzegł, iż obowiązki wynikające z art. 211 K.p. ciążą na osobach świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnym „w zakresie określonym przez pracodawcę”. Jest to zabieg celowy, ponieważ kształtowanie obowiązków stron umowy cywilnoprawnej cechuje się- co do zasady- większą swobodą niż ma to miejsce w przypadku umów o pracę.

Granice powinności zleceniobiorcy w zakresie bhp są zatem wyznaczane przez szefa- to od niego zależy, w jakim stopniu obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy będą obciążać osobę świadczącą pracę w oparciu o umowę cywilnoprawną. Pracodawca powinien kształtować zakres tych obowiązków, uwzględniając charakter wykonywanych przez zleceniobiorcę obowiązków oraz wielkość grożącego mu ryzyka.

Co z odpłatnością za badania lekarskie?

W praktyce wiele wątpliwości może przysparzać kwestia badań lekarskich, a w szczególności kwestia odpłatności za nie. W przypadku pracowników wszystko jest jasne- art. 229 § 6 K.p. stanowi bowiem, że wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie obciążają tylko i wyłącznie pracodawcę. Jak jest w przypadku osób świadczących pracę na innej podstawie niż umowa o pracę?

Zasadniczo nie ma podstaw prawnych, które sprawiałyby, że pokrycie kosztów badań zleceniobiorcy leżą w gestii pracodawcy- a zatem, to zatrudniony powinien zatroszczyć się o ich sfinansowanie. Nie ma jednak przeszkód, aby w umowie zlecenia zaznaczono, że wydatki, które zleceniobiorca poniósł na te badania zostaną zwrócone przez zleceniodawcę. Należy jednak pamiętać, że w takim przypadku wartość tych świadczeń będzie stanowić przychód zleceniobiorcy z tytułu zawartej umowy.