Umowa cywilnoprawna: najważniejsze elementy

Przeczytaj także: Koronawirus a zobowiązania cywilnoprawne

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Powyższa zasada przejawia się zarówno w wyborze typu umowy, formy jej zawarcia jak i do swobody kształtowania treści umowy. Ustalając treść umowy kontrahenci powinni zwrócić szczególną uwagę na cel umowy i potencjalne zagrożenia związane z jej realizacją. Jest to niezbędne biorąc po uwagę, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Przy sporządzaniu umowy należy zatem, obok elementów przedmiotowo istotnych, czyli składników przedmiotowo istotnych, od których zależy skuteczne zawarcie konkretnej umowy, należy odnieść się również do postanowień dodatkowych. Te postanowienia poprzez doprecyzowanie ustaleń między stronami wiążą się ze zmniejszeniem ryzyka kontraktowego. Należy tu wskazać m.in. na klauzule poufności. Dzięki wskazaniu precyzyjnego katalogu danych podlegających ochronie Kontrahenci mają możliwość zmniejszenia możliwości ujawnienia informacji mających dla nich szczególną wartość gospodarczą.

Wprowadzając odpowiedzialność za wykonanie umowy w praktyce, najczęściej do umów strony wprowadzają postanowienia dotyczące kary umownej. Zastrzeżenie kary umownej jako formy naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego ma na celu zdyscyplinowanie Stron umowy. Niezbędnym jest jednak wyważenie kwoty kary umownej tak, aby nie była ona znacząco wygórowana. Kryterium oceny rażącego wygórowania takiej kary może być relacja jej wysokości do odszkodowania należnego wierzycielowi na zasadach ogólnych (wyrok SN z 11.10.2007r, IV CSK 181/07).

Istotnym jest, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r. III CZP 61/03). Istotne znaczenie dla Kontrahentów może mieć wskazanie w umowie odsetek należnych wierzycielowi w przypadku opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. W przypadku nie określenia wysokości odsetek umownych z mocy prawa wierzycielowi należą się jedynie odsetki ustawowe. Również w tym przypadku są one należne chociażby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Istotnym jest również element umowy odnoszący się do form zabezpieczenia wykonania umowy. Należy tu wskazać na możliwość skorzystania z takich form zabezpieczenia jak: przewłaszczenia na zabezpieczenie, poręczenie, zastaw, hipoteka czy dobrowolne poddanie się egzekucji w trybie art. 777 kpc. Strony mogą zawrzeć w umowie tzw. klauzulę prorogacyjną. Dzięki temu zapisowi strony poddają wszelkie spory istniejące lub mogące wyniknąć na tle zawartej umowy pod rozstrzygnięcie określonego miejscowo sądu powszechnego. Chcąc wyłączyć kognicje sądów powszechnych, oddając spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, strony winny zawrzeć stosowne postanowienie w umowie. Zasadnym jest również odwołanie się w treści umowy do kwestii wyłączenia cesji praw z umowy na inne podmioty. Kierując się swobodą umów określoną w art. 353¹ kodeksu cywilnego, możliwym jest również wyłączenie potrącenia wierzytelności, czy też wprowadzenie zapisów dotyczących klauzul konkurencyjnych.