Polecenie służbowe w orzecznictwie SN

Przeczytaj także: Zakres obowiązków pracownika a wypowiedzenie umowy

Uprawnione polecenie służbowe musi zatem dotyczyć pracy, ale z całą pewnością nie musi odnosić się tylko i wyłącznie do obowiązku, który został wskazany w pisemnym zakresie obowiązków pracownika.

Termin „polecenie dotyczące pracy” nie powinien być rozumiany zawężająco, jako polecenie dotyczące wykonania czynności, która składa się na rodzaj pracy. W piśmiennictwie przyjmuje się, że ma on znacznie szersze znaczenie, które obejmuje m.in. uprawnione dyspozycje pracodawcy w zakresie odnoszących się do:

• zachowania pracownika wobec innych osób (np. współpracowników czy klientów lub kontrahentów firmy),
• wyglądu pracownika, jeżeli ma on istotne znaczenie dla kreowania wizerunku zakładu pracy lub np. bezpieczeństwa pracy.

Kilka przykładów

Zakres dopuszczalnych poleceń pracodawcy może być zatem szeroki. Przykładowo, w wyroku z 5 listopada 1998 r. (I PKN 417/98, OSNAPiUS 1999, Nr 24, poz. 781) SN uznał, że polecenie wydane zastępcy kierownika apteki, aby udał się do komendy Policji w celu rozpoznania należących do pracodawcy przedmiotów pochodzących z kradzieży w tej aptece jest poleceniem dotyczącym pracy. W uzasadnieniu do wyroku podkreślono nie tylko istnienie usprawiedliwionego interesu szefa w odzyskaniu mienia, ale również wskazano, że należyte wykonanie obowiązku troski o dobro zakładu pracy i ochrony jego mienia nakazywało polecenie to wykonać.

Podobnie uprawnionym jest polecenie pracodawcy udania się na komisariat w celu zbadania stanu trzeźwości pracownika w sytuacji, gdy bezsporne okoliczności (np. butelka po alkoholu na stole w pomieszczeniu, gdzie pracownik wykonywał swoje obowiązki zawodowe) uzasadniały wydanie takiego polecenia (por. wyrok SN z 15 października 1999 r., I PKN 309/99, OSNAPiUS 2001, Nr 5, poz. 147).

Na bezprawność polecenia służbowego nie może powoływać się pracownik, któremu pracodawca polecił zwrot zabranych samowolnie dokumentów dotyczących zatrudnienia. W opinii SN (por. wyrok z 6 grudnia 2001 r., I PKN 720/00, OSNP 2003, Nr 22, poz. 546), odmowa wydania (zwrotu) tych dokumentów jest ciężkim naruszeniem podstawowego obowiązku pracownika polegającego na stosowaniu się do poleceń przełożonych dotyczących pracy.

Bezwzględnie w ramach polecenia służbowego mieści się również zalecenie pracownikowi poddania się kontrolnym badaniom lekarskim (por. wyrok SN z 10 maja 2000 r., I PKN 642/99, OSNAPiUS 2001, Nr 2, poz. 42). Odmowa wykonania takiego polecenia może być rozumiana zarówno jako zawinione niewykonanie polecenia pracodawcy dotyczącego pracy (art. 100 § 1 KP), jak również jako zawinione niewykonanie obowiązku poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim, wynikającego z art. 211 pkt 5 K.p.

W wyroku z dnia 10 maja 2000 r. (I PKN 630/99, OSNAPiUS 2001, Nr 20, poz. 617) SN stwierdził natomiast, że odmowa podporządkowania się poleceniom pracodawcy dotyczącym organizacji i sposobu wykonania umówionego rodzaju pracy stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę.