Zakaz konkurencji: konsekwencje naruszenia

Przeczytaj także: Zakaz konkurencji: odszkodowanie to nie wynagrodzenie

Odpowiedzialność materialna
Kolejną nieprzyjemną konsekwencją, która może spotkać pracownika łamiącego zakaz konkurencji w trakcie zatrudnienia, jest pociągnięcie go do odpowiedzialności materialnej. Zgodnie bowiem z art. 101 § 2 K.p., pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach dotyczących odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy (dział piąty, rozdział I K.p.).

Do przesłanek, które przesądzają o odpowiedzialności materialnej pracownika należą:

• istnienie ważnej umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy,
• naruszenie obowiązku wynikającego z postanowień tej umowy,
• szkoda powstała po stronie zatrudniającego,
• wina pracownika,
• związek przyczynowy między naruszeniem zakazu konkurencji a powstałą szkodą, która powstała w mieniu pracodawcy.

Na powyższe przesłanki wskazywał również SN w wyroku z 26 stycznia 2005 r. (II PK 191/04, OSNP 2005, Nr 20, poz. 313) stwierdzając, że warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika z tytułu naruszenia zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy jest zawinione wyrządzenie pracodawcy szkody stanowiącej następstwo naruszenia zakazu konkurencji (art. 114-115 K.p.).

Odpowiedzialność materialną zatrudnionego ustawodawca oparł na zasadzie winy. Dla określenia konsekwencji, jakie poniesie pracownik, kluczowe znaczenie ma jej rodzaj - inne zasady postępowania towarzyszą nieumyślnemu zawinieniu, a inne winie umyślnej.

W najbardziej ogólnym ujęciu wina nieumyślna jest następstwem nienależytej staranności przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, a więc również przy wykonywaniu tych, które wynikają z postanowień zawartych w umowie o zakazie konkurencji w czasie zatrudnienia. Pracownik, który w sposób nieumyślny narusza zakaz konkurencji, ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda (art. 115 K.p.) - nie obejmuje ona zatem utraconych korzyści, które pracodawca mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono.

Warto przy tym podkreślić, że ciężar dowodu spoczywa tu na szefie, który zobowiązany jest nie tylko do wykazania wysokości szkody powstałej na skutek złamania postanowień umowy o zakazie konkurencji, ale również okoliczności uzasadniających odpowiedzialność pracownika (art. 116 K.p.).

Jeżeli zostaną spełnione wszystkie przesłanki niezbędne dla powstania po stronie pracownika odpowiedzialności materialnej, to poszkodowany szef może żądać od niego odszkodowania. Należy jednak pamiętać, że jego kwota jest ustawowo ograniczona - odszkodowanie ustala się wprawdzie w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 K.p.), obliczanego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.