Kiedy przywrócenie do pracy jest niecelowe lub niemożliwe?

Przeczytaj także: 7 dni na odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę

Przypomnijmy, zgodnie z art. 45 § 1 K.p., w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony było nieuzasadnione lub dokonane z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy orzeka – stosownie do żądania pracownika, o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu do pracy albo o odszkodowaniu.

Przywrócenie? Tak, jeżeli możliwe i celowe

Zasadniczo rzecz biorąc wybór roszczenia leży więc w gestii pracownika. Zatrudniony domagający się przywrócenia do pracy musi się jednak liczyć, że jego żądania spełzną na niczym. Stanie się tak w przypadku, gdy sąd pracy uzna, że przywrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe (por. art. 45 § 2 K.p.). Wówczas pracownik otrzyma jedynie odszkodowanie. Wyjątek stanowią tu:

• kobiety w ciąży,
• pracownicy ojcowie wychowujący dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego,
• pracownicy w wieku przedemerytalnym oraz
• pracownicy chronieni na podstawie przepisów szczególnych (np. działacze związkowi),

- wobec których art. 45 § 2 K.p. nie znajduje zastosowania- ich żądania w zakresie przywrócenia do pracy muszą zatem zostać uwzględnione, chyba że jest to niewykonalne ze względu na upadłość lub likwidację pracodawcy.
Przepisy Kodeksu pracy nie precyzują, na czym należy się opierać, dokonując oceny „niemożności” lub „niecelowości” przywrócenia zatrudnionego do pracy. Kluczowe znaczenia ma tu zatem aktualna linia orzecznicza.

Ogólnie rzecz biorąc

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, co SN wyraźnie podkreślił w wyroku z 24 marca 1999 r. (I PKN 641/98, OSNAPiUS 2000, Nr 11, poz. 416), że odmowa przywrócenia do pracy ze względu na niemożliwość lub niecelowość wymaga odpowiednich ustaleń faktycznych.

Pogląd ten jest o tyle zasadny, że art. 45 § 2 K.p. zezwala, aby sąd pracy orzekł o odszkodowaniu tylko wówczas „jeżeli ustali” on, że przywrócenie do pracy byłoby niecelowe lub niemożliwe. Użyty przez ustawodawcę zwrot „jeżeli ustali” wskazuje na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w odpowiednim zakresie. SN nie pozostawia tu żadnych wątpliwości- dokonywanie oceny jedynie na podstawie twierdzeń stron jest niewystarczające.

W wyroku z 10 stycznia 2003 r. (I PK 144/02, Prawo Pracy 2003, Nr 12, poz. 32) podniesiono ponadto, że zastosowanie art. 45 § 2 K.p. wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym także tych, które leżą po stronie pracownika i przemawiają za przywróceniem go do pracy.