Wymuszone rozwiązanie umowy za porozumieniem

Przeczytaj także: Rozwiązanie umowy z przyczyn niedotyczących pracownika

Z art. 87 K.c., znajdującym zastosowanie w zw. z art. 300 K.p., faktycznie wynika, że pracownik, który złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby pracodawcy, ma prawo uchylić się od jego skutków prawnych. Zgodnie z ukształtowanym w orzecznictwie poglądem, bezprawnością jest zachowanie godzące w obowiązujący porządek prawny lub zasady współżycia społecznego.

W omawianym kontekście istotne znaczenie ma wyrok SN z 22 stycznia 2004 r. (I PK 199/03, OSNP 2004, z. 22, poz. 384), w którym wskazano m.in., że groźba jest zawsze działaniem celowym, ukierunkowanym na zmuszenie zagrożonego, wbrew jego chęci, do złożenia oświadczenia woli o treści pożądanej przez osobę wywierającą presję. Art. 87 K.c. znajduje zatem zastosowanie, pod warunkiem że z ustaleń faktycznych wynika, iż intencją szefa było wymuszenie na pracowniku określonego oświadczenia woli.

Należy jednak pamiętać, co wyraźnie zostało podkreślone w uzasadnieniu do powołanego wyroku, że fakt, iż pracownik musiał podjąć decyzję w warunkach presji nie oznacza jeszcze, że presja ta była równoznaczna z celem pracodawcy, tj. z wymuszeniem na nim zgody na rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron. Inaczej mówiąc, postawienie znaku równości między przekazaniem zatrudnionemu informacji o zamiarze rozwiązania z nim umowy o pracę a groźbą jest zupełnie niezasadne.

W opinii SN, taka informacja ma z reguły stworzyć pracownikowi sposobność na przedstawienie własnych racji czy też dać mu szansę na rozwiązanie umowy w sposób, który będzie dla niego korzystniejszy, co wszak nie oznacza, że jej zadaniem jest przyparcie zatrudnionego do muru i wymuszenie na nim oświadczenia woli.

Z drugiej strony nie można też wykluczyć, że w skrajnych przypadkach- zwłaszcza, gdy zasadność powodów jednostronnego rozwiązania umowy przez szefa pozostawia wiele do życzenia- pracownik może być szantażowany i zmuszany do wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy na podstawie porozumienia stron. Takie szczególne okoliczności pozwalają uznać, że zachowanie pracodawcy narusza zasady współżycia społecznego i sprawiają zarazem, że skierowana wobec pracownika groźba utraty pracy jest bezprawna.

Wobec powyższego zasadne jest zatem uznać, że pracownik, którego skłoniono do rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron w następstwie przekazania mu informacji o zamiarze natychmiastowego zwolnienia, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, o ile zostanie udowodnione, że zamierzeniem i nie pozostawiającym wątpliwości celem szefa było wymuszenie na nim zgody na tego rodzaju zakończenie zatrudnienia. W przeciwnym razie nie ma podstaw do zastosowania art. 87 K.c.

W sytuacji, o której mowa we wstępie, pracodawca zmierzał do natychmiastowego zwolnienia pracownika ze względu na jego nieusprawiedliwione nieobecności. Zasadność zastosowania tu trybu wynikającego z art. 52 K.p. ciężko jest podważyć. Nie można zatem mówić, że szef bezprawnie groził pracownikowi utratą pracy, czym zmusił go do rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron, zwłaszcza że niewątpliwie było to dla niego wyjście znacznie korzystniejsze.