Służba cywilna a praca w nadgodzinach

Przeczytaj także: Dodatek za nadgodziny także dla kierownika?

W omawianej kwestii istotną rolę odgrywa rozgraniczenie, które wprowadza art. 3 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. nr 227, poz. 1505), dalej: "ustawa". Zgodnie z tym przepisem, za pracownika służby cywilnej uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w powołanym powyżej akcie. Urzędnikiem służby cywilnej jest natomiast osoba, która również świadczy pracę w oparciu o reguły wynikające z ustawy o służbie cywilnej, ale podstawą jej zatrudnienia jest mianowanie.

Przedstawienie podziału członków korpusu służby cywilnej jest o tyle ważne, że kwestia rekompensaty nadgodzin przedstawia się inaczej w przypadku pracownika, a inaczej w przypadku urzędnika służby cywilnej.

Co do zasady (por. art. 97 ust. 1 ustawy), czas pracy członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym, który obejmuje maksimum osiem tygodni. Nie można jednak wykluczyć, że pracy, będzie więcej.

Art. 97 ust. 5 ustawy stanowi bowiem, iż w sytuacji, gdy wymagają tego potrzeby urzędu, członek korpusu służby cywilnej jest zobowiązany- na polecenie przełożonego- wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych. W nadzwyczajnych przypadkach polecenie służbowe może dotyczyć również ponadwymiarowej pracy w nocy oraz w niedziele i święta. Wyjątkiem są tu kobiety w ciąży, którym pracy w nadgodzinach zlecać nie wolno, oraz członkowie korpusu służby cywilnej sprawujący pieczę nad osobami wymagającymi stałej opieki lub opiekujący się dziećmi w wieku do lat ośmiu, którzy z kolei muszą wyrazić zgodę na pełnienie obowiązków w ponadwymiarowym czasie pracy (art. 97 ust. 10 ustawy).

Pracownikowi służby cywilnej, któremu zlecono pracę w godzinach nadliczbowych, przysługuje czas wolny w wymiarze odpowiadającym przepracowanym nadgodzinom (art. 97 ust. 6 ustawy). Niezależnie zatem od tego, czy praca w nadgodzinach przypada w środę, w piątek, w niedzielę, w święto, czy też w nocy, pracownik służby cywilnej musi otrzymać tyle wolnego, ile zajęła mu ponadwymiarowa praca. Sytuacja urzędnika służby cywilnej kształtuje się nieco mniej korzystnie.

Otóż, w myśl art. 97 ust. 7-8 ustawy, urzędnikowi służby cywilnej za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną:

• w porze nocnej- przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze,
• w niedzielę- przysługuje dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu,
• w święto- przysługuje inny dzień wolny.

Z powyższego wynika zatem, że urzędnicy służby cywilnej nie mogą liczyć na rekompensatę za godziny nadliczbowe przepracowane np. w poniedziałek w godzinach 16.00- 19.00 czy też w wolną sobotę. Przepisy wyraźnie bowiem stanowią, że rekompensata za nadgodziny należy się jedynie w przypadku, gdy urzędnik pracował dłużej w nocy, w niedzielę lub w święto. Czy jest to niedopatrzenie ustawodawcy, czy też celowy zabieg?

Ze stanowiska reprezentowanego przez Kancelarię Prezesa RM wynika, że ustawodawca o niczym nie zapomniał. Faktycznie, prawo do rekompensaty za godziny nadliczbowe w przypadku urzędników służby cywilnej jest ograniczone. Wynika to jednak z tego, że ta grupa pracowników otrzymuje inne przywileje, których zadaniem jest zrekompensowanie zwiększonych obowiązków, chodzi tu np. o dodatek z tytułu posiadanego stopnia służbowego czy też prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Warto przypomnieć, że na wniosek pracownika służby cywilnej czas wolny przysługujący mu za pracę w nadgodzinach może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Podobne uprawnienie przysługuje urzędnikowi służby cywilnej, który może wnioskować, aby czas wolny (art. 97 ust. 7 ustawy) lub dzień wolny (art. 97 ust. 8 ustawy), który należy mu się za przepracowane godziny nadliczbowe, przypadał bezpośrednio przed lub po urlopie wypoczynkowym.