Wypadek przy pracy: przyczyną zbyt ciężka praca?

Przeczytaj także: Wypadek przy pracy: przyczyną stres psychiczny?

Przypomnijmy, zgodnie z ustawową definicją (por. art. 3 ust. 1 z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz. U. Nr 199 poz. 1673), za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Aby nieszczęśliwe zajście mogło zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, muszą zatem zostać łącznie spełnione wszystkie cztery przesłanki, o których mowa powyżej, czyli nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia, uraz lub śmierć pracownika oraz związek zdarzenia z wykonywaną przez niego pracą.

O ile pojęcie „nagłe zdarzenie, które nastąpiło w związku z pracą” nie przysparza zbyt wielu wątpliwości interpretacyjnych, o tyle problem może pojawić się przy ustalaniu zewnętrznej przyczyny wypadku. Niemało kontrowersji pojawia się w sytuacjach analogicznych do przedstawianej we wstępie, gdzie możliwą przyczyną nieszczęśliwego zdarzenia jest nadmierne przeciążenie pracą, w wyniku którego dochodzi np. do zawału serca u pracownika.

SN już niejednokrotnie wypowiadał się w tej kwestii. Podstawowe znaczenie ma tu uchwała poszerzonego składu SN z 11 lutego 1963 r. (III PO 15/62, OSNCP 1963, Nr 10, poz. 215), w której to wskazano, że przyczyną sprawczą-zewnętrzną zdarzenia może być każdy czynnik zewnętrzny (to znaczy nie wynikający z wewnętrznych właściwości człowieka) zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki. W tym ujęciu zasadne jest przyjąć, że może to być również nadmierny wysiłek fizyczny bądź nadmierne przeciążenie pracą, w efekcie których dochodzi do następstw szkodliwych dla organizmu pracownika.

W powołanej powyżej uchwale podkreślono również, że nadmierność wysiłku pracownika powinna być oceniana przy uwzględnieniu jego indywidualnych właściwości - aktualnego stanu zdrowia, sprawności ustroju. Stanowisko to znajduje swe potwierdzenie również w późniejszym orzecznictwie. I tak np. w wyroku z 9 lipca 1991 r. (II PRN 3/91, OSP 1992, Nr 11, poz. 263) skład orzekający uznał, iż pojęcie nadmiernego wysiłku fizycznego nie jest pojęciem abstrakcyjnym, które odnosi się do jakiegoś nie sprecyzowanego bliżej stopnia ogólnej odporności organizmu ludzkiego. Musi ono być odnoszone do konkretnych możliwości fizycznych i psychicznych danego pracownika.