Pozorna umowa o pracę na zastępstwo

Przeczytaj także: Umowa na zastępstwo: lepiej nie wskazywać daty końcowej

Pytanie: Zachorował nam mistrz. Aby zapewnić ciągłość pracy oddelegowaliśmy na pewien czas jednego z liderów do pełnienia funkcji nieobecnego mistrza. Natomiast zadania lidera wykonywać będzie przez pewien czas podległy mu pracownik operacyjny. Czy zatrudniając nowego pracownika (aby uzupełnić braki w zespole) na zastępstwo możemy zaznaczyć w umowie, że zastępowany będzie nieobecny mistrz, choć nowo zatrudniona osoba będzie wykonywać obowiązki pracownika operacyjnego? Jeśli tak zrobimy, czy umowa będzie ważna?

Odpowiedź: Umowa o pracę zawarta na zastępstwo nieobecnego pracownika, której faktycznym przeznaczeniem jest wykonywanie pracy za innego pracownika, jest umową pozorną, a zatem nieważną. W związku z tym zamiast umowy na zastępstwo sąd może „dopatrzeć” się w tej sytuacji zawarcia zwykłej umowy na czas określony, a nawet nieokreślony.

1. W umowie na zastępstwo również określa się rodzaj umówionej pracy

Umowa o pracę może zostać zawarta celem zastępstwa innego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Pracodawca i pracownik zatrudniany na zastępstwo podpisują w takim przypadku umowę o pracę na czas określony, obejmujący czas nieobecności zastępowanego pracownika. Podobnie jak inne typy umów o pracę, również ta umowa o pracę powinna wskazywać między innymi rodzaj umówionej pracy oraz wynagrodzenie, odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia. Zawierając umowę o pracę na zastępstwo nieobecnego w pracy mistrza strony powinny wskazać, iż rodzajem umówionej pracy jest wykonywanie obowiązków mistrza. Wynagrodzenie także powinno odpowiadać rodzajowi wykonywanej pracy, nie powinno zatem zbytnio odbiegać od wynagrodzenia mistrza. Pracownik nie może zatem świadczyć innej niż tak określonej pracy.

2. Sąd może stwierdzić pozorność umowy na zastępstwo

Jeśli mimo zawarcia umowy na zastępstwo nieobecnego mistrza pracownik będzie wykonywał inną pracę, tj. pracę pracownika operacyjnego, umowa w przypadku jej podważenia może zostać uznana za pozorną, a w konsekwencji nieważną. Dzieje się tak, gdyż w rzeczywistości pracownik będzie wykonywał inną pracę niż określona w umowie. W przypadku ewentualnej kontroli PIP bądź też podważenia zgodności z prawem umowy przez pracownika (zastępującego) pracownik ten może przed sądem domagać się ustalenia, że jego stosunek pracy został rozwiązany niezgodnie z przepisami prawa, np. bez zastosowania wypowiedzenia, bo w rzeczywistości zawarto z nim umowę na czas określony, a nie na zastępstwo, skoro pracownik, którego faktycznie zastępował, tj. pracownik operacyjny, w tym czasie świadczy pracę.

Konsekwencją takiej sytuacji może być uznanie, iż w rzeczywistości strony zawarły „zwykłą” umowę o pracę na czas określony. Wyjątkowo, z powodu braku wskazania daty końcowej obowiązywania umowy, sąd może potraktować tę umowę jako zawartą nawet na czas nieokreślony. Będzie to wynikało z pozorności umowy na zastępstwo. W takim przypadku pracownik może domagać się odpowiednio przywrócenia do pracy lub odszkodowania, jeśli sąd stwierdzi, że strony faktycznie zawarły umowę na czas nieokreślony albo tylko odszkodowania przy umowie na czas określony. Pracownik może bowiem wykazać, np. na podstawie zeznań świadków, że faktycznie wykonywał pracę pracownika operacyjnego, a nie zastępowanego mistrza. Może również powoływać się na to, że zawierając pozorną umowę na zastępstwo pracodawca chciał skorzystać z możliwości jej łatwiejszego rozwiązania tj. za 3-dniowym wypowiedzeniem.