Proces inwestycyjny: due diligence

Przeczytaj także: Przekształcenie prostej spółki akcyjnej w spółkę akcyjną lub spółkę z o.o. - jakie zasady?

Niezbędnym etapem każdej transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa (asset deal) oraz sprzedaży akcji lub udziałów (share deal), a także podziału lub połączenia spółek kapitałowych jest badanie przedinwestycyjne tzw. due diligence, które stanowi wstępną ocenę przedmiotu sprzedaży lub innej transakcji mającej za przedmiot przedsiębiorstwo. Prawidłowo przeprowadzone due diligence umożliwia nie tylko obiektywną ocenę sytuacji finansowej i operacyjnej spółki, ale również poznanie i ocenę ryzyka związanego z transakcją oraz szczegółowe zaplanowanie harmonogramu procesu inwestycyjnego.

Badanie due diligence składa się co do zasady z dwóch elementów – analizy prawnej (legal due diligence) oraz analizy finansowej (financial due diligence). Audyt prawny ma kluczowe znaczenie dla określenia potencjalnych zagrożeń i ryzyk, jakie mogą pojawić się w przyszłości, a wynikają ze stanu prawnego badanej spółki. Rzetelne i profesjonalnie przeprowadzone badanie prawne jest szczególnie istotne dla powodzenia transakcji, gdyż zakres i rodzaj informacji udostępnianych podmiotom, na zlecenie których prowadzone jest badanie prawne spółki, może mieć istotne znaczenie dla późniejszej oceny ewentualnej odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu y rękojmi. Stąd dla przeprowadzenia takiego badania należy wybrać wykwalifikowany zespół prawników, którzy dokonają dla zleceniodawcy – przyszłego inwestora, kompleksowej oceny prawnej badanego podmiotu.

Pod pojęciem audytu prawnego przedsiębiorstwa należy rozumieć szereg czynności, które są podejmowane w celu poznania „kondycji” prawnej badanego podmiotu. Jednym z najważniejszych jego elementów jest analiza dokumentów korporacyjnych, które określają zasady funkcjonowania spółki oraz definiują uprawnienia i kompetencje, a także odpowiedzialność i wzajemne relacje pomiędzy jej organami statutowymi.

Podstawowym dokumentem korporacyjnym jest, w zależności od formy prawnej danego podmiotu, umowa spółki, statut lub inny dokument konstytuujący podmiot podlegający badaniu, np. akt prywatyzacyjny przedsiębiorstwa państwowego. Ponadto, analizie należy poddać regulaminy i dokumenty określające zasady działania organów badanego podmiotu, czyli regulamin zarządu i rady nadzorczej, regulamin zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej. Postanowienia zawarte tych dokumentach pozwalają nie tylko ustalić strukturę własnościową danego podmiotu, jego kapitał zakładowy czy też sposób powoływania i kompetencje poszczególnych organów, ale przede wszystkim prawa i obowiązki poszczególnych udziałowców lub akcjonariuszy.

W trakcie prowadzenia badania szczególną uwagę należy zwrócić na różnego rodzaju uprawnienia osobiste i związane z udziałami zawarte w umowach spółek lub statutach. Przepisy k.s.h. umożliwiające przyznanie poszczególnym udziałowcom lub akcjonariuszom szczególnych uprawnień stanowią wyjątki od wyrażonej w art. 20 k.s.h. zasady równego traktowania wspólników i akcjonariuszy spółki kapitałowej w takich samych okolicznościach. Kodeks przewiduje dwojaką formę przyznania dodatkowych uprawnień udziałowcom i akcjonariuszom – w drodze uprzywilejowania określonych udziałów/akcji lub przyznania określonym wspólnikom lub akcjonariuszom uprawnień osobistych. Katalog w/w prerogatyw znajdujący się w k.s.h. ma charakter otwarty.

Przyznanie pewnym udziałom lub niektórym wspólnikom szczególnych uprawnień korporacyjnych przybiera w praktyce różną formę i może dotyczyć prawa głosu, prawa do dywidendy, prawa wyrażania zgody na zbycie udziałów lub akcji, prawa powoływania członków organów spółki lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji. Ponadto, umowa spółki lub statut mogą przyznać wspólnikom np. prawa szczególne przy zaskarżaniu uchwał organów spółki, przywileje dotyczące zbycia akcji polegające na pierwszeństwie ich zaoferowania przed innymi wspólnikami, prawo pierwszeństwa objęcia udziałów (akcji) w podwyższonym kapitale zakładowym, pierwszeństwo nabycia udziałów (akcji) od wspólników, szczególne uprawnienia w zakresie umarzania akcji.