Zakaz konkurencji a śmierć pracownika i sukcesja praw

Przeczytaj także: Zakaz konkurencji a nieterminowa wypłata odszkodowania

Przypomnijmy, kwestie dotyczące zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia podlegają regulacjom zawartym w art. 101 K.p. W myśl tego przepisu strony mogą podpisać umowę, w której ustalą, że pracownik po rozwiązaniu umowy o pracę zobowiązany jest nie podejmować działań konkurencyjnych wobec działalności, która jest domeną jego byłego szefa. Nie należy jednak zapominać, że zawarcie takiej umowy jest dopuszczalne tylko i wyłącznie z podwładnym posiadającym dostęp do szczególnie istotnych informacji, których wydostanie się z firmy mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Poprawna konstrukcja umowy to gwarancja, że podpisujące ją strony unikną ewentualnych nieporozumień. Przede wszystkim należy pamiętać, że w treści dokumentu konieczne jest wskazanie okresu trwania zakazu konkurencji, choć ustawodawca w żaden sposób nie ogranicza jej długości. Co niezwykle istotne, brak terminu końcowego umowy przesądza o jej nieważności (por. wyrok SN z 2 października 2003 r., I PK 453/02).

Koniec zakazu wraz z upływem końcowego terminu lub wcześniej

Jak już wspomniano we wstępie, umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy wygasa zasadniczo z chwilą upłynięcia określonego w niej terminu. Jeżeli treść umowy przewiduje taką możliwość, to dopuszczalne jest również wypowiedzenie jej przed upływem przewidzianego terminu.

Co więcej, stosownie do postanowień art. 101² § 2 K.p., zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie:

• ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz (np. upublicznienie informacji, które były objęte tajemnicą),
• niewywiązania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.

Śmierć pracownika

Szczególnym przypadkiem ustania zakazu konkurencji obejmującej okres po ustaniu zatrudnienia jest zgon pracownika. W wyroku z 22 stycznia 2004 r. (I PK 341/03, OSP 2005, Nr 3, poz. 33), skład orzekający wskazał, iż obowiązek zaniechania działalności konkurencyjnej po zakończeniu stosunku pracy jest ściśle związany z osobą zatrudnionego, co w razie jego śmierci skutkuje wygaśnięciem umowy o zakazie konkurencji.

Spadkobiercy a odszkodowanie

A zatem, w obliczu śmierci pracownika umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy wygasa. Nie sposób jednak, aby w kontekście śmierci pracownika zobowiązanego do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej wobec ekspracodawcy nie pojawiła się kwestia dotycząca sukcesji praw odszkodowania. Trzeba bowiem pamiętać, że nieodzownym elementem treści umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia jest także określenie wysokości odszkodowania należnego pracownikowi przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.

Jeżeli chodzi o roszczenia rodziny zmarłego do odszkodowania wynikającego z umowy o zakazie konkurencji, to obowiązujące przepisy niestety nie zawierają w tej kwestii jednoznacznych ustaleń.

Problem sukcesji został wprawdzie poruszony w art. 63¹ § 2, zgodnie z którym prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku.

Należy jednak zgodzić się z prezentowanym w doktrynie poglądem, iż przepis ten nie znajduje zastosowania w przypadku śmierci pracownika związanego umową o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Jest to o tyle zasadne, że nie pozostaje on już w stosunku pracy, a zatem, roszczenia względem praw do należnego mu odszkodowania wchodzą w zakres spadku po zmarłym i mogą być dochodzone przez spadkobierców na prawach ogólnych.

Rodzina zmarłego pracownika może zatem rościć sobie prawa do odszkodowania wynikającego z zawartej przez strony umowie o zakazie konkurencji, ale jedynie do momentu, w którym ta umowa obowiązywała, czyli (jak wskazał SN w powołanym już wyroku z 22 stycznia 2004 r.) do momentu śmierci pracownika. Następstwem wygaśnięcia obowiązku świadczenia pracy ze strony zatrudnionego jest wygaśnięcia w proporcjonalnej części zobowiązania szefa w zakresie zapłaty odszkodowania.

Pobierz: Zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy