Układ zbiorowy pracy - liczy się lojalność

Przeczytaj także: Reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa

Zasada lojalności partnerów socjalnych wynika z art. 241³ § 1 K.p. W myśl tego przepisu, podstawowymi filarami rokowań w sprawie układu zbiorowego jest dobra wiara każdej ze stron oraz wzajemne poszanowanie słusznych interesów. Oznacza to w szczególności:

• uwzględnianie postulatów organizacji związkowej uzasadnionych sytuacją ekonomiczną pracodawców,
• powstrzymanie się od wysuwania postulatów, których realizacja w sposób oczywisty przekracza możliwości finansowe zatrudniających,
• poszanowanie interesów pracowników nieobjętych układem.

Jak wynika z powyższego, ustawodawca nie tylko statuuje ogólne reguły rokowań, ale również stara się o ich uszczegółowienie. Dla zrealizowania negocjacji istotne są przesłanki ekonomiczne i finansowe, przy czym strony nie mogą zapominać o wadze interesów pracowniczych.

Pojęcie „dobra wiara” znane jest głównie w prawie cywilnym. Art. 7 K.c. mówi wprost, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Na gruncie prawa pracy zasady statuowane przez art. 241³ § 1 K.p. rozumiane są jako jednolita klauzula, w której mieści się postulat wykazania się wolą poszukiwania uczciwego kompromisu oraz prowadzenia pertraktacji z rozwagą i umiarem.

Dla oceny „dobrej wiary” kluczowe znaczenie mają z jednej strony założenia ustroju gospodarczego, z drugiej zaś konkretne okoliczności faktyczne. Bez wątpienia związki zawodowe, jako jedna ze stron układu, będą działać w dobrej wierze postulując np. o podwyższenie zarobków, jeśli ich zdaniem stawki układowe nie nadążają za wzrostem cen towarów i usług.

Realizacja omawianych zasad osiąga szczególny wymiar w dobie kryzysu gospodarczego czy też trudności ekonomicznych zakładu pracy. W takiej sytuacji strony powinny eliminować konflikty i dążyć do znalezienia rozstrzygnięć uwzględniających obopólne interesy. I tak np., w razie pojawienia się kłopotów finansowych firmy związki powinny powstrzymać się z eskalacją żądań w zakresie płac i zabiegać o utrzymanie dotychczasowego poziomu realnych dochodów załogi oraz miejsc pracy.

Jeżeli chodzi natomiast o „poszanowanie słusznych interesów drugiej strony”, to należy przez to rozumieć nie tylko rezygnację z własnych interesów, ale też gotowość uwzględniania podczas rokowań interesów partnera socjalnego oraz wolę osiągnięcia rozsądnego kompromisu.

Zakłada się, że w trakcie rokowań interes związków zawodowych jest zbieżny z interesem pracowniczym. Pogląd ten jest o tyle zasadny, że związki są wyrazicielem i reprezentantem tego interesu. Niezależnie jednak od tego nie należy negować występowania interesu związkowego czy też interesów poszczególnych członków organizacji związkowej (np. ustalenie uprawnień wykraczających ponad ustawowe).

Nie można wykluczyć, iż w trakcie rokowań pojawią się zagadnienia problematyczne, co do których partnerzy będą zgłaszać zupełnie odrębne stanowiska. Co wówczas? Stosownie do postanowień art. 241³ § 2 K.p, strony układu mogą w takiej sytuacji określić tryb rozstrzygania kwestii spornych związanych z przedmiotem rokowań lub innych spornych zagadnień, które mogą wyłonić się w trakcie tych rokowań. W takim przypadku nie mają zastosowania przepisy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, chyba że strony postanowią o ich stosowaniu w określonym zakresie.