Prawo samorządu do udziału w postępowaniu sądowo-administracyjnym

Przeczytaj także: Skarga na orzeczenie sądu administracyjnego

20 lipca i 27 października 2009 r. TK rozpoznawał wniosek Rady Gminy i Miasta Koziegłowy dotyczący pozbawienia jednostki samorządu terytorialnego udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Wniosek dotyczył ustawowego pozbawienia gminy prawa do udziału na prawach strony w postępowaniu sądowoadministracyjnym, w sytuacji, w której przedmiotem ww. postępowania jest decyzja administracyjnego organu odwoławczego w sprawie podatku wydana przez wójta (burmistrza, prezydenta) jako organ podatkowy pierwszej instancji, a podatek taki stanowi dochód tej gminy z art. 165 Konstytucji. Rozbieżności dotyczyły również ustawowego pozbawienia gminy prawa wniesienia skargi na decyzję organu wyższej instancji wydaną w wyniku rozpatrzenia odwołania od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez wójta (burmistrza, prezydenta) tej gminy w sytuacji, gdy decyzja organu odwoławczego ma wpływ na prawa i obowiązki tej gminy lub jej organów z art. 165 Konstytucji.

W wyroku TK podkreślił rolę sądowej ochrony samodzielności, która dotyczy sfery działania jednostki samorządu terytorialnego, zagwarantowanej w Konstytucji. Zdolność sądowa jednostek znajduje zastosowanie w głównej mierze w postępowaniu cywilnym. W związku z tym jednostki samorządowe mogą dochodzić swoich praw w postępowaniu sądowo administracyjnym gdy są adresatami m.in. decyzji administracyjnych. Należy przy tym rozróżnić pojęcie ochrony sądowej samodzielności, która to mocniej akcentuje aspekt przedmiotowy mechanizmów ochrony ukierunkowanych na zapewnienie prawidłowego wykonywania zadań publicznych od pojęcia prawa do sądu, które jest prawem podmiotowym chronionym konstytucyjnie i zakłada prawo danego podmiotu do samodzielnego uruchomienia procedury sądowej, a także prawo do wysłuchania w tym postępowaniu.

TK uznał, że Konstytucja, w sytuacji, w której jednostka samorządu nie występuje jako adresat działań władczych innych organów władzy publicznej, ale sama podejmuje takie działania wobec innych podmiotów, nie wymaga zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego statusu strony w postępowaniu sądowo administracyjnym. TK potwierdził tym samym, że dotychczasowa interpretacja przepisów nie uchybia przepisom Konstytucji.

TK w wyroku podkreślił, że o ile ustawodawca nie wykroczy poza dopuszczalny zakres przysługującej mu swobody regulacyjnej, może odmiennie uregulować prawa jednostek samorządu terytorialnego w postępowaniu sądowoadministaracyjnym.