Sekurytyzacja wierzytelności

Przeczytaj także: Sekurytyzacja w USA sposobem na kryzys?

Banki w procesie sekurytyzacji dokonują zazwyczaj sprzedaży wierzytelności wynikających z kredytów zagrożonych. Głównym celem jest uwolnienie banku od złych aktywów. Jednym z czynników, który decyduje, iż dana wierzytelność zostaje wytypowana do sprzedaży może być fakt, iż została ona zakwalifikowana, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, do kategorii ryzyka bankowego „stracone”. Nie ma sensu sekurytyzowanie zdrowych kredytów, szczególnie obecnie, kiedy bank posiada wystarczającą płynność.

Sekurytyzacja wierzytelności bankowych jest prowadzona zgodnie z prawem bankowym. Bank może zawrzeć umowę z towarzystwem funduszy inwestycyjnych zarządzającym funduszem sekurytyzacyjnym lub z funduszem reprezentowanym przez to towarzystwo umowę sprzedaży, cesji wierzytelności lub umowę o subpartycypację. Nabywcą oferowanych przez bank aktywów jest sekurytyzacyjny funduszy inwestycyjny, który w przeprowadza emisję certyfikatów inwestycyjnych. Są one nabywane przez inwestorów, którzy, stają się uczestnikami funduszu.

Pojawia się pytanie czy sekurytyzacja wierzytelności bankowych jest zabiegiem opłacalnym? Otóż na przykładzie doświadczenia naszych banków ponoszone koszty w stosunku do uzyskanej ceny ze sprzedaży wierzytelności do funduszu sekurytyzacyjnego, stanowią niewielki procent. Podobne doświadczenia mają banki na świecie. Istnieje wiele korzyści podatkowych dla banków, które zdecydowały sie na proces sekurytyzacji. Na przykład, do przychodów z działalności bankowej nie zalicza się przychodów ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) – do wysokości niespłaconej części udzielonych kredytów (pożyczek). Banki mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu stratę poniesioną przy zbyciu wierzytelności do funduszu sekurytyzacyjnego w wysokości nie wyższej, niż wartość utworzonych rezerw na te wierzytelności i zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.

W przypadku sprzedaży wierzytelności w trybie kodeksu cywilnego lub w trybie publicznym banki nie mają przywilejów podatkowych a w związku z tym, w odróżnieniu do transakcji sekurytyzacyjnych, proces ten nie jest podatkowo korzystny. Bank może dokonać przelewu wierzytelności na spółkę kapitałową SPV (podmiot emisyjny), jednak Prawo bankowe nie dopuszcza aby przeniesienie wierzytelności następowalo w drodze subpartycypacji. Jednocześnie wymagane jest, aby podmiot emisyjny nie był kapitałowo ani organizacyjnie powiązany z bankiem dokonującym przelewu wierzytelności.

Przelew wierzytelności bankowych na towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub fundusz sekurytyzacyjny wymaga uzyskania pisemnej zgody dłużnika banku oraz gwaranta lub poręczyciela. W takim przypadku wymagane jest poddanie się egzekucji na rzecz funduszu lub towarzystwa funduszy inwestycyjnych nabywającego wierzytelność. Nie dotyczy to umów kredytowych zawartych przed lipcem 2004 roku, to jest przed nowelizacją Prawa bankowego. Taka zgoda nie jest wymagana w przypadku przeniesienia wierzytelności na rzecz spółki kapitałowej. Przepis ten nie ma obecnie żadnego uzasadnienia i wymaga zmiany lub usunięcia.

Brak odwagi

Prowadzenie procesu sekurytyzacji w polskich realiach wiąże się jednak z koniecznością rozwiązania jeszcze wielu kwestii w sprawie prawa podatkowego. Ze względu na innowacyjność i duży poziom skomplikowania transakcji sekurytyzacyjnych właściwa interpretacja prawa może rodzić wiele wątpliwości. Stąd sekurytyzacją są na razie zainteresowane nieliczne podmioty gospodarcze. Pozostałe zazwyczaj nie doceniają jej zalet, których wykorzystanie mogłoby przyczynić się do poprawy ich płynności finansowej lub nawet uratowania przed upadłością.

Jan Mazurek