Zwolnienia grupowe: kryteria doboru pracowników

Przeczytaj także: Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę w zwolnieniach grupowych

Dobór pracowników do zwolnienia z przyczyn ich niedotyczących nie może być więc dowolny. O ile kontroli sądu nie podlega ocena zasadności decyzji pracodawcy o zmianie struktury organizacyjnej zakładu pracy w celu racjonalizacji i ograniczenia zatrudnienia pracowników, o tyle sąd zajmuje się kwestią uzasadnienia i słuszności kryteriów, które przyjął pracodawca, kwalifikując podwładnych do zwolnienia (por. wyrok SN z 27 listopada 1997 r., I PKN 401/97, OSNAPiUS 1998, Nr 18, poz. 542).

W omawianym przypadku decyzja o doborze pracowników do zwolnienia zapadła tylko i wyłącznie w oparciu o wysokość uzyskiwanego przez nich wynagrodzenia. Czy takie kryterium można uznać za słuszne i obiektywne? Wydaje się, że nie. Jeżeli bowiem przyjmie się, że wyższa pensja pracownicza jest przeważnie uzasadniona np. większymi kompetencjami czy lepszym podejściem do wykonywania obowiązków zawodowych, to zastosowanie jej jako jedynej przesłanki decydującej o zwolnieniu można uznać za pozbawione obiektywizmu.

Z podobnego założenia wyszedł SN w wyroku z 15 grudnia 2004 r. (I PK 97/04, OSNAPiUS 2005, Nr 24, poz. 389), stwierdzając, że wysokość otrzymywanego wynagrodzenia nie stanowi wystarczającego kryterium doboru pracowników do zwolnienia, jeżeli pomija się przy tym poziom kwalifikacji zawodowych, staż pracy oraz stosunek do obowiązków pracowniczych i to nawet w sytuacji, gdy wypowiedzenie jest spowodowane koniecznością ograniczenia zatrudnienia ze względów ekonomicznych.

SN o kryteriach doboru pracownika do zwolnieć

W omawianym kontekście warto przytoczyć kilka wyroków SN dotyczących kwestii doboru pracowników do zwolnień grupowych. I tak np. w orzeczeniu z 16 września 1997 r. I PKN 259/97, OSNAPiUS 1998, Nr 12, poz. 363) SN uznał, że jedynym kryterium typowania pracowników do rozwiązania z nimi stosunków pracy w ramach zwolnień grupowych nie może być zakładowy staż pracy.

Odmiennie traktowane jest natomiast osiągnięcie wieku emerytalnego, które w opinii SN może stanowić usprawiedliwione społecznie kryterium doboru pracowników do zwolnienia grupowego, a co za tym idzie, nie może być uznane za kryterium dyskryminujące określoną grupę pracowników (por. wyrok z 14 stycznia 2008 r., II PK 102/07, OSNP 2009, Nr 5–6, poz. 61). Sytuacja ma się podobnie w przypadku osiągnięcia przez zwalnianego pracownika prawa do wcześniejszej emerytury (por. wyrok z 8 czerwca 1999 r., I PK 105/99, niepubl.).

Podobnie nie narusza zasad współżycia społecznego przyjęcie przez pracodawcę jako kryterium doboru pracowników do zwolnienia ich dyspozycyjności, rozumianej jako możliwość liczenia na obecność pracownika w pracy w czasie na nią przeznaczonym (por. wyrok SN z 23 stycznia 2001 r., I PKN 191/00, OSNAPiUS 2002, Nr 18, poz. 433).