Ochrona działaczy związkowych a orzecznictwo SN

Przeczytaj także: Ochrona związkowa: obietnica to za mało

W niektórych przypadkach orzecznictwo SN dopuszcza zasądzenie pracownikowi odszkodowania w miejsce żądanego przez niego przywrócenia do pracy (por. np. wyrok SN z 1 grudnia 1998 r., I PKN 469/98, OSNAPiUS 2000, Nr 2, poz. 51). Chodzi tu o sytuacje, gdy wystąpiły przesłanki (szczególna naganność zachowania pracownika) do wypowiedzenia działaczowi związkowemu umowy o pracę lub rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia, lecz zwolnienie naruszało przepisy o szczególnej ochronie działaczy związkowych przed rozwiązaniem stosunku pracy (w związku z nieuzyskaniem zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej).

Ochrona działaczy a art. 8 K.p.

Nie można jednak wykluczyć, że sąd oddali roszczenie pracownika o przywrócenie do pracy. Ochrona trwałości stosunku pracy działaczy nie może bowiem pozostawać w sprzeczności z art. 8 K.p. zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie działania uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

A zatem, należy się spodziewać, że sąd nie przywróci do pracy pracownika, który np.:

• zachowywał się wyjątkowo nagannie (por. wyrok SN z 26 marca 1998 r., I PKN 571/97, OSNP 1999, Nr 5, poz. 168),
• naruszył w sposób ciężki ciążące na nim obowiązki pracownicze oraz wykazywał się znaczącą nielojalnością wobec pracodawcy (por. wyrok SN z 24 marca 2000 r., I PKN 544/99, OSNP 2001, Nr 15, poz. 481),
• spożywał alkohol w czasie i miejscu pracy (por. wyrok SN z 7 marca 1997 r., I PKN 30/97, OSNP 1997, Nr 24, poz. 488).

Można zwolnić, ale…

Parasol ochronny rozpięty nad związkowcami nie oznacza, że pracodawca nie ma szans na rozstanie się z nielojalnym, czy niewypełniającym swoich obowiązków pracownikiem. Należy jednak pamiętać, że pozbawienie funkcyjnych działaczy związkowych wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy wymaga nie tylko zgody związków, ale i precyzyjnego oraz przekonującego uzasadnienia nadużycia prawa do tej ochrony (por. wyrok SN z 16 czerwca 1999 r., I PKN 127/99, OSNAPiUS 2000, Nr 17, poz. 652).

W opinii SN, ochrona związkowa nie może być nadużyciem (por. wyrok z 10 marca 2005 r., II PK 242/04, MoP 2006, Nr 11). Szef ma zatem uprawnienia do pożegnania się z działaczem, który, pomimo wcześniejszego wielokrotnego karania go sankcjami porządkowymi i finansowymi, w dalszym ciągu odmawia stosowania się do dotyczących pracy poleceń przełożonych (por. wyrok SN z 12 września 2000 r., I PKN 27/00, PPiPS 2002, Nr 4, poz. 10).

W orzecznictwie wskazuje się również, że nie powinno dochodzić do sytuacji, w których wynikające z ustawy gwarancje przysługują osobie dopuszczającej ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i nadużywania funkcji związkowej dla ochrony przed uzasadnionymi sankcjami prawa pracy (por. wyrok SN z 12 września 2000 r., I PKN 23/00, OSNP 2002, Nr 7, poz. 160).

Działacze zakładowych organizacji związkowych i kto jeszcze?

Ochrona przewidziana dla działaczy związków zawodowych przysługuje również członkom międzyzakładowych organizacji związkowych, czyli związków zawodowych funkcjonujących u co najmniej dwóch pracodawców. Gwarantuje to art. 34 ustawy, w myśl którego przepisy art. 32 stosuje się także do międzyzakładowej organizacji związkowej, która obejmuje swoim działaniem pracodawcę.