Ochrona działaczy związkowych a orzecznictwo SN

Przeczytaj także: Ochrona związkowa: obietnica to za mało

Zakres ochrony przysługującej członkom związków zawodowych określa ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), dalej: „ustawa”. Przypomnijmy, że stosownie do art. 25 ustawy, związek może uzyskać status zakładowej organizacji związkowej pod warunkiem zrzeszania co najmniej 10 członków będących:

• pracownikami lub
• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy, który objęty jest działaniem tej organizacji.

W art. 32 ustawy ustawodawca zawarł natomiast ograniczenia dotyczące zwolnień związkowców. I tak, przepisy nie pozwalają pracodawcy- bez uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej- na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z:

• członkiem zarządu wskazanym z imienia i nazwiska w uchwale tego zarządu lub
• innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.

Akceptacji zarządu wymaga również jednostronna zmiana warunków pracy lub płacy wymienionych wyżej osób, która pogarszałaby ich sytuację. Co ważne, chodzi tu zarówno o zmiany, które pracodawca mógłby wprowadzić poprzez wypowiedzenie zmieniające, jak i o inne, jednostronne modyfikacje na niekorzyść związkowca i to nawet w przypadku stosunku pracy opartego na innych podwalinach niż umowa o pracę (por. wyrok SN z 29 września 2001 r., I PKN 31/00, OSNP 2002, Nr 9, poz. 208).

Ciążący na pracodawcy obowiązek „uzyskania zgody” na wypowiedzenie działaczowi związkowemu umowy o pracę jest dalej idący niż powinność „konsultacji” zamiaru wypowiedzenia z zarządem zakładowej organizacji związkowej, o której wspomina art. 38 K.p. (por. wyrok SN z 5 maja 1995 r., I PKN 678/98, OSNAPiUS 2000, Nr 13, poz.
512).

Zwolniony bez zgody związków wróci do pracy

Trzeba również podkreślić, że ochrona trwałości stosunku pracy przysługuje związkowcowi nawet, jeżeli pracodawca chce rozwiązać z nim stosunek pracy z przyczyn, które są przez niego zawinione (por. wyrok SN z 7 marca 2001 r., I PKN 276/00, OSNP 2002, Nr 22, poz. 549). Co więcej, żaden z przepisów K.p. oraz ustawy nie przewiduje wyłączenia, czy nawet ograniczenia ochrony wobec pracowników, którzy dopuścili się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. W efekcie, pracodawca, który rozwiąże z takim pracownikiem umowę bez uzyskania zgody związków, musi liczyć się, że sprawa trafi do sądu. W takim bowiem wypadku związkowcowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy (por. wyrok SN z 16 czerwca 1999 r., I PKN 124/99, OSNP 2000, Nr 17, poz. 650).