Umowa zlecenie może okazać się umową o pracę

Przeczytaj także: Umowa o pracę. Czy na pewno lepsza niż zlecenie?

Stosownie do art. 2 K.p. stosunek pracy powstaje na skutek:

• umowy o pracę,
• powołania,
• wyboru,
• mianowania,
• zawarcia spółdzielczej umowy o pracę.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pracodawca natomiast zobligowany jest do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 K.p.).

W orzecznictwie wskazuje się, że do głównych cech, na podstawie których można odróżnić stosunek pracy od stosunków opartych na innych umowach, należy m.in. zasada podporządkowania pracodawcy i odpłatności, obowiązek osobistego wykonywania pracy oraz fakt, że ryzyko przedsięwzięcia obarcza jedynie zatrudniającego

Jednocześnie ustawodawca zastrzega również, że zatrudnienie w wyżej określonych warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, niezależnie od nazwy zawartej przez strony umowy (art. 22 § 1¹ K.p.). Co więcej, zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy jest niedopuszczalne.

Dla rozsądzenia, czy pracownik pozostaje w stosunku pracy czy też innym (np. umowa o dzieło, umowa zlecenia, umowa agencyjna), kluczowe znaczenie ma zatem charakter stosunku łączącego go z pracodawcą i treść zawartej umowy, a nie jej nazwa.

Jeżeli więc zawarta z firmą umowa cywilnoprawna posiada cechy właściwe umowie o pracę, pracownikowi przysługuje roszczenie o ustalenie, że łącząca go z pracodawcą umowa zlecenie jest w istocie stosunkiem pracy. W postępowaniu przed sądem zatrudniony musi jednak wykazać obecność tych cech, a więc dowieść, że miało miejsce osobiste wykonywanie pracy, podporządkowanie pracownika (praca w miejscu i czasie określonym przez szefa i pod jego kierownictwem), a także, że obciążony ryzykiem przedsięwzięcia był wyłącznie podmiot zatrudniający.

W opinii SN

Kwestia zakwalifikowania umowy cywilnoprawnej jako umowy o pracę często była przedmiotem rozważań SN. I tak np. w wyroku z 25 kwietnia 1997 r. (II UKN 67/97, OSNAPiUS 1998, Nr 2, poz. 57) sąd uznał, że nazwanie umowy „umową zlecenia” nie jest przeszkodą, która uniemożliwia zakwalifikowanie jej jako umowy o pracę.

Nazwa umowy pozostaje bez znaczenia, jeśli nawiązany stosunek prawny posiadał cechy wymienione w art. 22 § 1 K.p. (por. wyrok SN z 7 kwietnia 1999 r., I PKN 642/98, OSNAPiUS 2000, Nr 11, poz. 417).

O zatrudnieniu w oparciu o stosunek pracy przesądza wykonywanie pracy zmianowej, dyspozycyjność i podporządkowanie pracodawcy (por. wyrok SN z 11 września 1997 r., II UKN 232/97, OSNAPiUS 1998, Nr 13, poz. 407).

Art. 22 § 1¹ K.p. nie znajduje zastosowania, jeżeli w łączącym strony stosunku prawnym nie występują elementy typowe dla stosunku pracy, takie jak podporządkowanie pracodawcy i osobiste wykonywanie czynności (por. wyrok SN z 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998, Nr 20, poz. 595).