Zakaz konkurencji a Kodeks spółek handlowych

Przeczytaj także: Spółki z o.o. - prawa członków zarządu

Zakaz konkurencji dla wspólnika…

Art. 56 ustawy, obliguje wspólnika spółki jawnej do powstrzymania się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Wspólnicy nie mają prawa, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności należy tu wymienić uczestniczenie w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki.

Podobne zasady tyczą się zarówno wspólników spółki partnerskiej (art. 56 ustawy), jak i komandytowej (art. 103 ustawy) oraz komandytowo- akcyjnej w odniesieniu do osoby komplementariusza (art. 126 ustawy).

…członka zarządu…

Natomiast w przypadku spółki z o.o. (art. 211 ustawy) oraz spółki akcyjnej (art. 380 ustawy) ograniczenia obejmują członków zarządu, którzy bez zgody spółki nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakazem tym objęty jest także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, jeśli członek zarządu jest w posiadaniu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo jest władny powołania co najmniej jednego członka zarządu.

…i członka rady nadzorczej S.A.

Powyższy zakaz znajduje także zastosowanie w odniesieniu do członków rady nadzorczej spółki akcyjnej, których oddelegowano do stałego indywidualnego wykonywania nadzoru (por. art. 390 § 3 ustawy).

Jak zabronić, to tylko w umowie

Wszelkie postanowienia kształtujące zakres zabronionych działań powinny znaleźć swój wyraz na piśmie. Najlepiej zawrzeć je w umowie kształtującej obowiązki członka zarządu (np. kontrakt menedżerski). Pozwoli to na uniknięcie ewentualnych nieporozumień i wątpliwości.

Czego w szczególności nie wolno?

Chwilę zastanowienia warto poświęcić formom, które może w rzeczywistości przybrać zabroniona działalność konkurencyjna. Przyjęło się uznawać, że przejawem konkurencji jest po pierwsze przedsięwzięcie przez członka zarządu (we własnym imieniu i na swoją rzecz) działań tożsamych z działalnością spółki. Po drugie zaś- prowadzenie- na swoją rzecz i we własnym imieniu lub za pośrednictwem kogoś innego albo też przez zupełnie inną osobę-działalności na rzecz tego samego przedmiotu, co spółka. W szczególności chodzi tu m.in. o :

• prowadzenie czyjegoś przedsiębiorstwa przy jednoczesnym braku zainteresowania interesem własnej spółki,
• podejmowanie działań dla siebie, bądź innego przedsiębiorstwa, które mogą niekorzystnie odbić się na przedsiębiorstwu spółki,
• doradzanie lub ułatwianie działalności podmiotom konkurencyjnym,
• partycypowanie w spółce jawnej, nawet jeżeli jest się wspólnikiem niezaangażowanym w prowadzenie jej spraw; każdy wspólnik jawny ma bowiem interes w sprawnym prosperowaniu jego przedsiębiorstwa.

Podwójna odpowiedzialność

Poruszając omawianą tu kwestię, nie sposób nie sięgnąć do wyroku SN z 25 maja 2000 r., (I PK, 655/99, OSNAPiUS 2001, Nr 22, poz. 658), w którym stwierdzono, że pracownik zatrudniony w spółce handlowej, pełniący jednocześnie funkcje w jej zarządzie, który swymi działaniami narusza interes spółki ponosi konsekwencje na podstawie Kodeksu handlowego (obecnie Kodeks spółek handlowych). W tym jednak przypadku możliwa jest również odpowiedzialność, którą przewiduje Kodeks pracy.