Dyscyplinarne zwolnienie ciężarnej bez zgody związków

Przeczytaj także: Ochrona pracy kobiet: mianowanie, powołanie, praca nakładcza

Literalnie rzecz biorąc, art. 177 § 1 K.p. uzależnia możliwość dyscyplinarnego zwolnienia ciężarnej pracownicy w przypadku łącznego spełnienia dwóch przesłanek. Po pierwsze muszą wystąpić przyczyny, które uzasadniają rozwiązanie umowy o pracę z jej winy. Innymi słowy pracownica musi dopuścić się (art. 52 § 1 K.p.):

• ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (np. odmowa wykonania prawnego polecenia pracodawcy),
• popełnienia w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie jej na zajmowanym stanowisku, o ile przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu,
• zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Po drugie, potrzebna jest zgoda (a więc stanowcze stanowisko, a nie jedynie opinia) zakładowej organizacji związkowej, która reprezentuje daną pracownicę. Warto tu nadmienić, że zgoda związków zawodowych nie jest wymagana w przypadku dyscyplinarnego zwolnienia pracownicy zatrudnionej na podstawie powołania (por. wyrok SN z 9 września 1977 r., I PRN 115/77, OSN 1978, Nr 10, poz. 177).

Co jednak w sytuacji gdy na terenie firmy nie działają związki zawodowe? Niedopuszczalność zwolnienia pracownicy w przypadku niemożliwości uzyskania zgody organizacji związkowej sprawiłaby, że kobiety niezrzeszone w związkach byłyby uprzywilejowane względem tych, które do tych związków przystąpiły. Zwolnienie dyscyplinarne pracownicy niezrzeszonej stałoby się po prostu niewykonalne.

Dlatego też przyjęte jest, że pracodawca, u którego nie działają związki zawodowe, ma prawo rozwiązać umowę o pracę z winy ciężarnej pracownicy. Konieczne jest jednak, aby przy rozwiązywaniu umowy w trybie art. 52 § 1 K.p. kierował się on m.in. względami wynikającymi z zasad współżycia społecznego (por. art. 8 K.p.), biorąc jednocześnie pod uwagę przepisy o zakazie dyskryminacji (por. art. 11¹-11³, art. 18^3a-18^3e K.p.).

Z analogicznego założenia wyszedł SN w uchwale z 18 marca 2008 r. (II PZP 2/08) uznając, że zwolnienie pracownicy w ciąży w trybie art. 52 § 1 K.p. jest dopuszczalne również wówczas, gdy w zakładzie pracy nie funkcjonuje zakładowa organizacja związkowa albo też funkcjonuje lecz nie reprezentuje tej pracownicy. Pracodawca ma obowiązek zastosować tryb konsultacji przewidziany w art. 177 K.p. jedynie w przypadku gdy związki reprezentują pracownicę.

Reasumując, brak związków zawodowych w firmie nie przesądza o niemożliwości dyscyplinarnego zwolnienia pracownicy spodziewającej się dziecka. Pracodawca może podjąć taką decyzję samodzielnie, kierując się przesłankami wynikającymi z art. 52 § 1 K.p., przy jednoczesnym uwzględnieniu zasad współżycia społecznego oraz zakazu dyskryminacji.