Kodeks pracy a obowiązki kierownika w zakresie BHP

Przeczytaj także: Zatrudnienie pracownika z Ukrainy - co z wymaganiami BHP?

Kodeks pracy nie definiuje terminu „osoba kierująca pracownikami”. W literaturze przedmiotu zwykło się jednak przyjmować, że jest to osoba, w której kompetencjach znajduje się:

• egzekwowanie od pracowników respektowania obowiązujących w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp,
• zapewnienie wykonywania zaleceń lekarza, który sprawuje opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Może to być np. brygadzista, kierownik działu, majster czy dyrektor. Co niezwykle istotne, nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoba kierująca pracownikami sama nie była pracownikiem. Możliwe jest więc, aby personelem zarządzał ktoś wykonujący pracę w oparciu o umowę cywilnoprawną.

W myśl art. 212 K.p., osoba kierująca pracownikami ma obowiązek:

• organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
• dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,
• dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

W opinii SN sprawowanie pieczy nad zgodnym z bhp przebiegiem pracy wynika z samej istoty obowiązków kierowniczych (por. wyrok z 13 października 1972 r., III PRN 74/72, niepubl.).Na barkach osób pełniących obowiązki kierownicze spoczywa więc szczególna dbałość o takie zorganizowanie pracy, które zapewni pracownikom jak największe bezpieczeństwo w firmie, przy uwzględnieniu zagrożeń powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Dlatego też naruszenie przez osobę kierującą przepisów (zasad) bhp, zwłaszcza w sposób, który mógłby doprowadzić do zagrożenia życia bądź zdrowia pracowników, jest wystarczającą przesłanką do wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (por. wyrok SN z 14 wrześni 1998 r., I PKN 32/98, OSNAPiUS 1999, Nr 20, poz. 641).

Spektrum obowiązków w zakresie bhp może być różne. Bez wątpienia zależy ono od ogółu okoliczności, a w szczególności od oceny stopnia przygotowania zawodowego pracowników, przeszkolenia w zakresie bhp, wieku czy stanu zdrowia. Co ważne, obowiązki te są niezależne od ogólnego obowiązku wykonywania pracy w sposób zgodny z zasadami bhp, któremu podlegają zarówno pracownicy, jak i osoby trzecie, których działanie lub zaniechanie może wpływać na zagrożenie wypadkiem przy pracy.

Odpowiedzialność w razie naruszenia

Podjęcie działań sprzecznych z przepisami (zasadami) bhp bądź zaniechanie działań (np. niezapewnienie właściwego stanu urządzeń technicznych) może przesądzać o wystąpieniu odpowiedzialności po stronie osoby kierującej. W zależności od rodzaju i ciężaru naruszenia może to być:

• odpowiedzialność porządkowa (np. kara upomnienia, nagany),
• odpowiedzialność wykroczeniowa - w myśl art. 283 K.p., osoby kierujące pracownikami lub innymi osobami fizycznymi oraz osoby odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, które nie przestrzegają przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podlegają karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł,
• odpowiedzialność karna - zgodnie z art. 220 K.k., ten kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3; jeżeli sprawca działa w sposób nieumyślny podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku; co ważne, karą nie jest zagrożony sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

Warto również nadmienić, że od odpowiedzialności sprostania obowiązkom narzucanym przez art. 212 K.p. nie zwalnia osoby kierującej powierzenie pracy wysoko wykwalifikowanemu pracownikowi, któremu podlegają inni pracownicy. Kierownik, który toleruje metody pracy godzące w przepisy bhp, ciężko narusza podstawowe obowiązki pracownicze (por. wyrok SN z 24 sierpnia 1961 r., II CR 826/61) i musi się liczyć z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Co istotne, naruszenie zasad bhp przez osobę kierującą obciąża również pracodawcę.