Indywidualny rozkład czasu pracy

Przeczytaj także: Praca zmianowa w każdym systemie czasu pracy

Zgodnie z art. 142 Kodeksu pracy pracodawca na pisemny wniosek pracownika może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty. W/w rozkład może zostać ustalony jedynie w odpowiedzi na pisemny wniosek pracownika w tej sprawie. Dodatkowo pracodawca musi wyrazić zgodę na jego zastosowanie i dostosowanie do potrzeb wnioskującego, chociaż nie jest on do tego zobowiązany. Warunkiem jego zastosowania jest również możliwość pogodzenia z systemem czasu pracy obejmującym pracownika.

Wniosek zatrudnionego dotyczący wyznaczenia indywidualnego rozkładu czasu pracy nie musi zawierać uzasadnienia. Jednakże odpowiednie umotywowanie prośby może przyczynić się do podjęcia przychylnej decyzji przez pracodawcę. Dowolna jest także treść wniosku, gdyż nie jest ona określona żadnymi przepisami. Pracownik ma zatem swobodę w jego formułowaniu, a znając najlepiej swoje potrzeby może zamieścić w nim propozycję nowego rozkładu czasu pracy oraz określić termin powrotu do systemu pierwotnego. Jeżeli jednak przedstawiona propozycja nie będzie odpowiadała pracodawcy, może on wspólnie z pracownikiem ustalić inny indywidualny rozkład czasu pracy.

Zazwyczaj wniosek pracownika o zastosowanie indywidualnego rozkładu czasu pracy dotyczy wprowadzenia niestandardowych godzin rozpoczynania i kończenia pracy, za czym przemawiają np. trudności komunikacyjne, obowiązki rodzinne (opieka nad dzieckiem w określonych godzinach) itp. Czasami chodzi o zmianę wymiaru czasu pracy w poszczególnych dniach i tygodniach, terminy dni wolnych od pracy wynikające z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, liczbę i godziny przerw w pracy. Niekiedy uzasadnieniem wniosku jest możliwość podjęcia dodatkowego zatrudnienia i pogodzenia obowiązków pracowniczych u obu pracodawców. Możliwe jest także wprowadzenie ruchomej dniówki pracownika, w której pracownik sam decyduje, kiedy rozpocznie pracę.

Zindywidualizowany rozkład czasu pracy dotyczący konkretnego pracownika, wprowadzany jedynie na jego pisemny wniosek, musi być ustalony w ramach konkretnego systemu czasu pracy i nie może naruszać zasad ochronnych dla niego charakterystycznych. Niedopuszczalne jest więc naruszenie gwarantowanego minimum nieprzerwanego odpoczynku podwładnego. Nie można także zastosować wobec pracownika wydłużonego dobowego wymiaru czasu pracy wynoszącego np. 12 godzin w sytuacji, gdy jest on zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy, którego założeniem jest praca trwająca osiem godzin. Wprowadzenie takich rozkładów należałoby kwalifikować jako naruszenie przepisów o czasie pracy.

Występują jednakże sytuacje, w których pracodawca jest zobowiązany zastosować taki indywidualny rozkład, ponieważ obowiązują przepisy, które niejako wymuszają na nim jego ustalenie. Przykładem jest rozporządzenie ministrów pracy i polityki socjalnej oraz edukacji narodowej z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy (Dz.U. nr 26, poz. 235). Par. 1 określa, iż w celu umożliwienia pracownikowi obchodzenia świąt religijnych, które nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, pracodawca na jego prośbę, ustala dla niego indywidualny rozkład czasu pracy. Do osób tych należą wierni Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej, których święto adwentystyczne przypada na sobotę, a więc od zachodu słońca w piątek do jego ponownego zajścia w sobotę, a także osoby przynależące do gmin żydowskich, które mogą skorzystać z przysługującego im prawa zwolnienia od pracy na czas trwania szabasu, tj. od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę.

Indywidualny rozkład czasu pracy jest też powszechnie stosowany w stosunku do pracownic karmiących dzieci piersią czy osób niepełnosprawnych. W tych przypadkach bowiem przepisy także zobowiązują pracodawcę do zachowania elastyczności godzin pracy takich pracowników.

Zastosowanie indywidualnego rozkładu czasu pracy na wniosek pracownika jest bardzo często dla niego dużym udogodnieniem, gdyż może on dzięki wyznaczonemu czasowi pracy pogodzić swoje sprawy osobiste z zawodowymi, co z pewnością wpływa także na jego samopoczucie i motywację do pracy. Natomiast brak ograniczeń jego stosowania w różnych systemach czasu pracy pozwala na jego użycie w firmach, gdzie takie zróżnicowanie występuje. A co ważniejsze, nic nie odbywa się bez wiedzy i akceptacji pracodawcy, który jest tutaj stroną decydującą.