Systemy czasu pracy - charakterystyka

Przeczytaj także: Równoważny system czasu pracy a urlop wypoczynkowy

Pracodawca w systemie równoważnego czasu pracy może wydłużyć wymiar dobowy do 12 godzin, ale w zależności od jego potrzeb pracownicy mogą pracować po 9, 10 albo 11 godzin. Ponadto, równoważąc pracę w takich wydłużonych wymiarach dobowych, pracodawca może udzielać pracownikom większej liczby dni wolnych od pracy, ale może także polecać im pracę w krótszym wymiarze w innych dniach, np. po 2, 4, czy 6 godzin. W takich przypadkach pamiętać należy, że pracownik musi mieć zapewnioną odpowiednią liczbę dni wolnych od pracy, która powinna być równa minimum sumie niedziel, świąt oraz dni wolnych wynikających z 5-dniowego tygodnia pracy.

Odpoczynek dobowy

W równoważnym czasie pracy pracownik korzysta z odpoczynku dobowego na ogólnych zasadach, gdyż nawet pracując w maksymalnym wymiarze dobowym, czyli przez 12 godzin, korzysta on z 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku. Zatem 12-godzinne dni pracy mogą przypadać bezpośrednio po sobie, gdyż odpoczynek dobowy będzie normalnie zapewniany. Z tego też powodu możliwe jest zaplanowanie w jednym tygodniu nawet 72 godzin pracy, a w innych tygodniach okresu rozliczeniowego odpowiednio mniejszej liczby godzin pracy.

Okres rozliczeniowy w równoważnym czasie pracy powinien wynosić 1 miesiąc, ale można go przedłużyć do 3 miesięcy w szczególnie uzasadnionych przypadkach, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych – do 4 miesięcy (art. 135 § 2 i 3 KP).

Czas pracy przy dozorze urządzeń lub przy częściowym pozostawaniu w pogotowiu do pracy

Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy pracodawcy mogą zastosować system równoważnego czasu pracy, w którym możliwe jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy maksymalnie do 16 godzin. Pracownicy mogą pracować także w krótszych wymiarach, np. 14 czy 15 godzin.

Możliwość wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy wiąże się z tym, że pracownicy świadczą tego typu pracę z różną intensywnością – zazwyczaj występują okresy pracy oraz okresy oczekiwania na pracę.

Prace polegające na dozorze urządzeń są to prace, podczas których pracownik obserwuje funkcjonowanie jakiejś aparatury i zapewnia jej prawidłowe działanie, a więc nie wymagają one dużego wysiłku psychofizycznego. Pogotowie do pracy polega natomiast na przebywaniu w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę w gotowości do natychmiastowego podjęcia pracy.

W systemie tym obowiązują miesięczne okresy rozliczeniowe i nie ma możliwości ich wydłużenia.

Odpoczynek po okresie pracy

Należy pamiętać, że pracownik zatrudniony w tym systemie czasu pracy bezpośrednio po każdym okresie pracy w wydłużonym dobowym wymiarze czasu pracy ma prawo do odpoczynku odpowiadającego minimum liczbie przepracowanych godzin. Ponadto odpoczynek ten przysługuje pracownikowi niezależnie od odpoczynku tygodniowego (art. 136 § 2 KP). Warto zauważyć, że w odpoczynku tygodniowym zawiera się 11-godzinny okres odpoczynku dobowego, a więc nie należy sumować 35 godzin odpoczynku tygodniowego z odpoczynkiem po okresie pracy.

Ze względu na to, że odpoczynek udzielany po dniu pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy wykracza poza dobę pracowniczą, w której pracownik świadczył pracę, pracodawca nie może planować pracy w tym systemie w kolejno następujących po sobie dniach. Wyjątek dotyczy przypadków, gdy pracownik pracuje w krótszym wymiarze (pracodawca nie musi planować pracy zawsze w wymiarach 16-godzinnych).

Czas pracy przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób

Dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także dla pracowników zakładowych straży pożarnych oraz zakładowych służb ratowniczych pracodawca może wprowadzić system czasu pracy, w którym możliwe jest wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin w miesięcznym okresie rozliczeniowym (art. 137 KP).