Obowiązkowe badania lekarskie: co grozi za ich brak?

Przeczytaj także: Kierowanie samochodem służbowym - jakie badania obowiązkowe?

Regulacje w sprawie przeprowadzania badań lekarskich oraz zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej pracowników znalazły się w artykule 229 k.p. oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Zdrowotnej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Wytyczne rozporządzenia precyzują m.in. zakres i częstotliwość profilaktycznych badań lekarskich ( wstępne, okresowe, kontrolne). Wynika z nich także, że badania takie może przeprowadzić tylko lekarz posiadający stosowne uprawienia. Skierowanie od pracodawcy na profilaktyczne badania lekarskie, na podstawie którego badanie on przeprowadza, w swej treści powinno zawierać:

• określenie rodzaju badania profilaktycznego,
• stanowisko, na którym pracownik jest lub ma być zatrudniony,
• informację o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych,
• aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia wykonanych na tych stanowiskach.

Po badaniu lekarskim pracownik otrzymuje orzeczenie stwierdzające dopuszczenie (lub nie) do pracy na określonym stanowisku. Oczywiście koszty wszystkich badań lekarskich pokrywa pracodawca, podobnie jak i inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej, niezbędne z uwagi na warunki wykonywanej pracy.

Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Grzywna dla pracodawcy

Obowiązkiem pracodawcy jest posiadanie i przechowywanie orzeczeń wydanych na podstawie badań lekarskich. W przypadku braku wymaganego zaświadczenia, pracodawca ponosi odpowiedzialność za wykroczenie i podlega karze grzywny (art. 283 § 1 K.p).

Karę grzywny w postaci mandatu wymierza właściwy okręgowy inspektor pracy lub sąd rejonowy w postępowaniu zwyczajnym. Inspektor pracy może ukarać pracodawcę karą grzywny w wysokości do 2 tys. zł. Ponadto, jeśli pracodawca co najmniej dwukrotnie jest karany za naruszenia przeciwko prawom pracownika będzie musiał zapłacić nawet 5 tys. zł, jeśli w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania znów popełnił takie wykroczenie.

Poza tym nadmienić należy też, że dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego zaświadczenia o zdolności do pracy może być także uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy - zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego SN z 7 lutego 2006 r. (sygn. II UK 192/2005).

Sankcje wobec pracownika

Pracownik obowiązany jest w szczególności poddać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim i stosować się do zaleceń lekarskich (art. 211§ 5 K.p). Podwładny, który odmawia poddania się wykonania profilaktycznych badań lekarskich narusza przepisy bhp. Brak egzekwowania takiego nakazu przez pracownika uprawnia pracodawcę do zastosowania kary porządkowej (upomnienie, nagana lub kara pieniężna).

Ponadto pracodawca ma także prawo uznać odmowę wykonania badań lekarskich jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (art. 100 k.p.), co stanowi podstawę do zwolnienia bez wypowiedzenia (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Możliwość takiego zwolnienia pracownika potwierdza także Sąd Najwyższy w wyroku z 10 maja 2000 r.( I PKN 642/1999).