UOKiK: podsumowanie działań w 2024 roku

Przeczytaj także: UOKiK: podsumowanie działań w 2023 roku

OCHRONA KONSUMENTÓW

Ochrona zbiorowych interesów konsumentów i niedozwolone postanowienia umowne

W 2024 r. Prezes UOKiK wszczął 41 postępowań w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz dotyczących uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone, a także 128 postępowań wyjaśniających. Wydał 70 decyzji, w których nałożył łącznie prawie 263 mln zł sankcji pieniężnych na przedsiębiorców oraz ponad 2,5 mln zł kar na osoby zarządzające. Prezes Urzędu wystosował również 267 wystąpień miękkich do przedsiębiorców z zakresu ochrony konsumentów.

Najwyższa kara dotyczyła stosowania przez spółkę PayPal Europe niedozwolonych klauzul w umowach z konsumentami. „Umowa z użytkownikiem PayPal” zawierała m.in. otwarty zbiór kilkudziesięciu działań, które spółka uznawała za zabronione wraz z katalogiem, bardzo dotkliwych i trudnych do uzasadnienia sankcji. Klauzule były skonstruowane tak, że pozwalały na arbitralność decyzji spółki. Przykładowo, mogła ona „w dowolnej chwili” i „według własnego uznania” zablokować pieniądze użytkownika „w wysokości oraz przez okres tak długi, jak będzie to konieczne”. Naruszenie mogłoby nawet nie mieć związku z korzystaniem z konta PayPal. W wydanej decyzji Prezes Urzędu nałożył karę w wysokości ponad 106 mln zł.

Ze względu na poważne naruszenia Prezes Urzędu nałożył wysokie kary na firmy z branży telekomunikacyjnej. To m.in. ponad 68 mln zł kary na spółkę Vectra za stosowanie klauzul, w oparciu o które podwyższała ona opłaty swoim klientom. Wobec spółki Vectra, a także Multimedia Polska wszczął ponadto postępowania dotyczące sposobu prezentowania cen i praktyk polegających na podwyższaniu opłat o wartość rabatu, konsumentom, którzy nie opłacają rachunków w terminie lub mają zaległości w płatnościach.

W 2024 r. toczyły się ponadto postępowania dotyczące karania konsumentów utratą jednego z rabatów w związku z nieopłaceniem faktury w terminie także wobec P4, CANAL+ i T-Mobile. Prezes UOKiK sprawdza w nich też, w jaki sposób operatorzy prezentują ceny usług telekomunikacyjnych.

Do zapłacenia kary w wysokości prawie 32 mln zł za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów został zobowiązany właściciel platformy Amazon. Firma została ukarana za wprowadzanie konsumentów w błąd co do momentu zawarcia umowy sprzedaży, dostępności produktów, terminów dostaw i uprawnień klientów dotyczących usługi „Gwarancja dostawy”.

Za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów ukarany został też Janusz Palikot i zarządzane przez niego Polskie Destylarnie. Za podawanie nieprawdziwych informacji o pozycji rynkowej spółki, nieinformowanie o ryzykach, nieistniejący crowdfunding pożyczkowy i fikcyjny konkurs w kampanii pożyczkowej „Skarbiec Palikota” Prezes UOKiK nałożył kary w łącznej kwocie blisko 1,2 mln zł.

W 2024 r. UOKiK prowadził postępowania w sprawie zachowania banków w wypadku wystąpienia nieautoryzowanych transakcji, ale też intensywne działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa transakcji płatniczych. Powołana przez Prezesa Urzędu grupa robocza z udziałem m.in. Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego oraz ekspertów z sektora bankowego pracowała nad rozwiązaniami mającymi ograniczyć ryzyko transakcji oszukańczych. W efekcie powstał zbiór zaleceń dla dostawców usług płatniczych. Dokument przygotowany w UOKiK zawiera listę czynników ryzyka oraz zbiór zaleceń, które mają na celu ograniczenie możliwości dokonania oszukańczych transakcji przez internet.

Inspekcja Handlowa

Prezes UOKiK dba o bezpieczeństwo produktów w Polsce m.in. przy pomocy Inspekcji Handlowej (IH). Urząd planuje, koordynuje, monitoruje i analizuje wyniki kontroli prowadzonych przez wojewódzkie inspektoraty Inspekcji Handlowej. W 2024 r. Inspekcja Handlowa przeprowadziła łącznie ponad 14,5 tys. kontroli w zakresie ogólnego bezpieczeństwa produktów, oceny zgodności wyrobów z wymaganiami oraz pozostałych kontroli dotyczących produktów nieżywnościowych i usług (w tym obowiązków informacyjnych wobec konsumentów).

W 2024 r. laboratoria UOKiK przebadały łącznie 1935 próbek w związku z kontrolami IH, w których zbadano ponad 19,5 tys. parametrów. Kontrole objęły w ubiegłym roku m.in. pompy ciepła, piece i kominki oraz produkty sezonowo popularne - hulajnogi, rowery, kaski rowerowe czy wyroby pirotechniczne - jako szczególnie niebezpieczne. Szczególną wagę przyłożyliśmy do produktów przeznaczonych dla grupy najmłodszych konsumentów, m.in. hulajnóg, wózków dziecięcych i zabawek. Kontrole objęły ponadto sprzęty powszechnie używane w gospodarstwie domowym, m.in.: żarówki i oprawy oświetleniowe, drabiny, kosiarki, czy rękawice robocze.

Największe zainteresowanie konsumentów wzbudziły raporty związane z zawartością niebezpiecznych związków chemicznych w produktach, z którymi codzienny kontakt ma każdy z nas. Inspekcja Handlowa sprawdziła, czy „między nami jest chemia” kontrolując 165 partii pościeli, odzieży, obuwia, wyrobów galanteryjnych oraz zawartość niebezpiecznych substancji w ok. 500 artykułach dla dzieci – zabawkach, wózkach, rowerkach, hulajnogach.

UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw: IH w 2024 r. przeprowadziła łącznie 1886 kontroli benzyny, oleju napędowego, gazu LPG oraz 491 kontroli jakości paliw stałych.

Bezpieczeństwo produktów i nadzór rynku

Poza wynikami kontroli Inspekcji Handlowej UOKiK analizuje sygnały od konsumentów oraz powiadomienia od organów nadzoru innych państw członkowskich UE w ramach unijnego systemu RAPEX. W efekcie Prezes UOKiK zainicjował 107 spraw z zakresu ogólnego bezpieczeństwa produktów, w tym 64 czynności wyjaśniające oraz 43 postępowania administracyjne. Ponadto wszczął 259 spraw z zakresu zgodności wyrobów z unijnymi wymaganiami, w tym 72 czynności wyjaśniające oraz 187 postępowań administracyjnych. Do systemu Safety Gate/RAPEX UOKiK przekazał 170 zgłoszeń, które dotyczyły 1,7 mln sztuk produktów. Najwięcej zgłoszeń dotyczyło zabawek.

Legislacja

W ubiegłym roku rozpoczęły się prace nad projektem ustawy o kredycie konsumenckim. Regulacja będzie nakładała na kredytodawców nowe obowiązki informacyjne przed zawarciem umowy kredytu, m.in. przedstawienia ogólnych informacji kredytowych. Wprowadzi także wymogi w zakresie reklamy i marketingu kredytów konsumenckich, w tym katalog informacji, które muszą się znaleźć w reklamie kredytu.

W grudniu weszły w życie przepisy, które rozszerzają krąg podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo produktów o platformy zakupowe online. Serwisy e-commerce są zobowiązane do monitorowania ofert i usuwania tych, które nie spełniają wymogów bezpieczeństwa.