Tekstylia w obiegu zamkniętym. Jak zmiany unijne wpłyną na segregację odpadów?

Przeczytaj także: Odpady niebezpieczne: zagrożenie czy cenne surowce?

Nowy rok przyniesie wszystkim nie tylko nowe możliwości, ale i obowiązki. Wraz z jego początkiem, każdy mieszkaniec Unii Europejskiej będzie zobowiązany do segregowania tekstyliów jako odrębnej frakcji odpadów. W Polsce obowiązek ten realizowany będzie głównie poprzez PSZOK-i (Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów), które już teraz są wyposażane w specjalne pojemniki na tekstylia w wielu gminach. Kluczowe jest, by mieszkańcy rozróżniali tekstylia, które nadają się do drugiego obiegu (np. odzież w dobrym stanie), od tych, które są zniszczone. Jak wskazuje Monika Lipnicka z Wtórpolu, to najważniejszy cel dyrektywy unijnej i jej główne założenie.

Świadomość ekologiczna Polaków nie jest powodem do zadowolenia, ale całe szczęście rośnie z roku na rok. Od momentu wejścia obowiązkowego recyklingu odpadów, poczyniliśmy jako społeczeństwo duże postępy. Skoro poznaliśmy i wdrożyliśmy podstawy, czas na kolejny krok, jakim jest segregacja odpadów tekstylnych. Choć nie mówi się o tym głośno, ilość wyrzucanej odzieży przez Polaków jest gigantyczna. Tylko nasza sortownia przetwarza dziennie 350 ton materiałów, a przecież wiele ubrań jest po prostu wyrzucanych wraz z innymi odpadami - tłumaczy Monika Lipnicka, ekspert ds. wtórnego obiegu firmy Wtórpol, największej sortowni tekstyliów w środkowej Europie.

Według raportu Sorting for Circularity Europe autorstwa Fashion for Good i Circle Economy, którego Wtórpol był partnerem, około 74% tekstyliów poużytkowych w Europie nadaje się do recyklingu w modelu włókno-na-włókno. Oznacza to możliwość wygenerowania dodatkowych 74 milionów EUR rocznie dzięki ponownemu wprowadzeniu do drugiego obiegu posortowanych i poddanych recyklingowi tekstyliów. Badania obejmowały analizę ponad 21 ton odzieży w różnych europejskich sortowniach, w tym w Polsce. Aby jednak do tego doszło, należy zacząć prawidłowo oceniać stan wyrzucanej odzieży.

Cztery pytania i po kłopocie

Ocena stanu odzieży przed jej oddaniem do recyklingu lub ponownego użytku jest kluczowym elementem segregacji tekstyliów. Zgodnie z dyrektywą unijną oraz zasadami gospodarowania odpadami w PSZOK, należy kierować się następującymi kryteriami:

• Przydatność do ponownego użytku
  Jeśli odzież zachowała swoją pierwotną funkcjonalność, np. zamek błyskawiczny działa, guziki są kompletne, a materiał nie jest mocno przetarty, można ją uznać za odpowiednią do drugiego obiegu. Takie ubrania w pełni nadają się do oddania do kontenerów fundacji charytatywnych, np. PCK i Eco Textil.
• Zniszczenia lub zabrudzenia
  Tekstylia zniszczone, z dziurami, poplamione chemikaliami, olejem lub farbami, które nie nadają się do czyszczenia, powinny trafiać do PSZOK. Są one traktowane jako odpad tekstylny przeznaczony do recyklingu przemysłowego lub utylizacji.
• Etykiety i oznaczenia
  Warto zwracać uwagę na etykiety ubrań, które mogą wskazywać na rodzaj materiału – niektóre tkaniny, jak bawełna czy poliester, mają różne możliwości recyklingu, a oddzielenie ich może być wymagane w niektórych systemach zbiórki.
• Czystość
  Przed oddaniem odzieży należy upewnić się, że jest ona czysta. Nawet ubrania przeznaczone do recyklingu przemysłowego powinny być wolne od wilgoci i zabrudzeń organicznych, które mogą przyspieszyć rozkład materiału lub zanieczyścić inne odpady​. Takich ubrań kategorycznie nie wolno oddawać do kontenerów charytatywnych, gdyż ich stan może zaszkodzić pozostałej odzieży w środku.

Dlaczego segregacja tekstyliów jest kluczowa?

Tekstylia są jednym z najbardziej problematycznych rodzajów odpadów. Rocznie w Europie produkuje się około 5,8 miliona ton odpadów tekstylnych, z czego większość trafia na składowiska lub do spalarni. Tego rodzaju praktyki nie tylko marnują surowce, ale także przyczyniają się do emisji gazów cieplarnianych. Włókna syntetyczne - poliester, akryl czy nylon, które dominują w nowoczesnej odzieży, rozkładają się nawet kilkaset lat. Jeśli są oddawane do kontenerów charytatywnych, realnie niosą pomoc potrzebującym.

Pozyskując środki z zebranej odzieży, Fundacja Eco Textil zakupuje sprzęt rehabilitacyjny, który można następnie bezpłatnie wypożyczyć. Są to nie tylko balkoniki czy kule ortopedyczne, ale także łóżka rehabilitacyjne, których zakup byłby, zwłaszcza dla seniorów, ogromnym obciążeniem finansowym - mówi Monika Lipnicka.

Fundacja Eco Textil była pierwszą, która otworzyła w pełni bezpłatną dla potrzebujących wypożyczalnię sprzętu do rehabilitacji przez internet w Polsce. Przez ostatnie pięć lat jej istnienia, polskie rodziny zaoszczędziły ponad 6 milionów złotych. Na dziś, Fundacja ma 233 punkty stacjonarne rozsiane w całym kraju, które wypożyczają sprzęt na 2, 3 lub 6 miesięcy z możliwością przedłużenia terminu na cały okres rekonwalescencji.

Zmiany z korzyścią dla wszystkich

Dyrektywa Unii Europejskiej o segregacji tekstyliów przynosi szereg korzyści, zarówno środowiskowych, jak i społecznych. Poza wspomnianą wyżej kwestią wsparcia potrzebujących, umożliwia przede wszystkim efektywniejsze zarządzanie odpadami tekstylnymi. Ponownie wykorzystywane lub poddawane recyklingowi, zmniejszają potrzebę produkcji nowych surowców, co oszczędza zasoby naturalne i zmniejsza zanieczyszczenie środowiska. Korzyścią jest również rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym. Recykling tekstyliów stwarza nowe możliwości dla przemysłu, który może wykorzystać odzyskane materiały do produkcji nowych produktów, takich jak meble, wypełnienia czy materiały budowlane.

Dyrektywa ma także na celu edukację konsumentów w zakresie odpowiedzialnej konsumpcji i segregacji odpadów. Zwiększenie świadomości ekologicznej wśród obywateli przekłada się na bardziej zrównoważone postawy konsumpcyjne, co jest kluczowe w kontekście globalnych wyzwań związanych z kryzysem klimatycznym. Przepisy te są krokiem w stronę bardziej ekologicznych i sprawiedliwych społeczeństw, w których odpady tekstylne przestają być traktowane jak śmieci, a stają się cennym zasobem.