Siła wyższa w transporcie odpadów: co mówi prawo?

Przeczytaj także: Transgraniczny transport odpadów: jakie zmiany od 1 stycznia 2021 roku?

Czy awaria pojazdu to siła wyższa?

Pojawia się pytanie, czy awaria pojazdu, która skutkuje składowaniem odpadów w innym miejscu niż określone przez zlecającego transport, może usprawiedliwiać niewykonanie obowiązku dostarczenia odpadów do miejsca przeznaczenia i tym samym pozwolić na uniknięcie kary? Chodzi tu o możliwość zastosowania przepisu art. 189e Kodeksu postępowania administracyjnego, który przewiduje, że strona, która naruszyła prawo wskutek działania siły wyższej, nie podlega karze.

Orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z listopada 2021 r.

W tej kwestii wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie dotyczącej administracyjnej kary pieniężnej nałożonej na przewoźnika za niedostarczenie odpadów do miejsca ich przeznaczenia. Podczas kontroli Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska ujawniono, że odpady, które przewoźnik miał dostarczyć, zostały zmagazynowane w innym miejscu z powodu awarii pojazdu. Ostatecznie, w wyniku działań kontrolnych, odpady zostały dostarczone do miejsca przeznaczenia, jednak przewoźnik został ukarany administracyjną karą pieniężną.

Przewoźnik odwołał się od tej decyzji, argumentując, że naruszenie prawa zostało usunięte, ponieważ odpady ostatecznie trafiły do miejsca przeznaczenia. Zdaniem przewoźnika, awaria pojazdu powinna zostać uznana za siłę wyższą, co uzasadniałoby odstąpienie od nałożenia kary. Transport odpadów został przerwany z powodu awarii pojazdu, która przewoźnik uznał za siłę wyższą. Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Sądowy pogląd na awarię pojazdu

W uzasadnieniu wyroku z listopada 2021 r. (IV SA/Wa 1282/21) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że niewykonanie obowiązku dostarczenia odpadów do miejsca ich przeznaczenia stanowi delikt administracyjny. Sąd podkreślił: „W przypadku naruszenia obowiązku, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy o odpadach, ze względu na jego specyfikę, nie można mówić o zaprzestaniu popełniania deliktu. Deliktu popełnionego raz nie da się cofnąć, a jedynie zniwelować następstwa niezgodnego z prawem zachowania.”

W ocenie Sądu „awaria techniczna pojazdu wykorzystywanego do prowadzenia działalności w zakresie transportu odpadów nie może stanowić okoliczności, na którą nie ma się wpływu. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że pojazd jako urządzenie mechaniczne ulega eksploatacji, zwłaszcza gdy jest wykorzystywany w celach gospodarczych, a regularne przeglądy techniczne mogą zapobiec zajściu awarii, która czasowo wyłączy możliwość korzystania z pojazdu. Spółka jako podmiot prowadzący tak wyspecjalizowaną działalność gospodarczą powinna liczyć się z możliwością awarii, któregoś z pojazdów, i z tego względu powinna dołożyć wszelkiej staranności, aby chociaż jeden z pojazdów był utrzymany w stanie technicznym umożliwiającym niezakłócone korzystanie z niego, ewentualnie podjąć inne działania, np. wynająć inny pojazd, celem zapewnienia możliwości kontynuacji prowadzenia działalności.”

Wyrok z 4 stycznia 2023 r.

Natomiast w wyroku z 4 stycznia 2023 r. (VIII SA/Wa 16/22) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził: „Przepis art. 189e KPA wyłącza możliwość ukarania strony jedynie w bardzo szczególnej sytuacji, jaką jest siła wyższa. Za siłę wyższą jest uznawane wyłącznie zdarzenie charakteryzujące się trzema następującymi cechami: zewnętrznością, niemożliwością jego przewidzenia oraz niemożliwością zapobieżenia jego skutkom. Siła wyższa wyznacza granicę odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Dominuje koncepcja obiektywna siły wyższej rozumianej jako zdarzenie zewnętrzne, o charakterze nadzwyczajnym, przejawiającym się w nieznacznym stopniu prawdopodobieństwa jego wystąpienia oraz o charakterze przemożnym, polegającym na niemożności jego opanowania i zapobieżenia jego skutkom na istniejącym w danej chwili poziomie rozwoju wiedzy i techniki. Zwykle przejawem tak rozumianej vis maior są katastrofy żywiołowe: trzęsienia ziemi, powodzie lub huragany. Za siłę wyższą mogą być także uznane zdarzenia wywołane przez człowieka, jak: działania wojenne lub gwałtowne rozruchy, a także akty władzy publicznej, którym należy się podporządkować pod groźbą sankcji.”

Wnioski z orzecznictwa

Ta linia orzecznicza wskazuje, że przewoźnik powinien liczyć się z możliwością awarii pojazdu transportującego odpady, ponieważ jest to ryzyko gospodarcze obejmujące nie tylko odpowiedzialność wobec kontrahentów, ale także odpowiedzialność administracyjną i karną.