Ochrona konkurencji - nowelizacja ustawy weszła w życie

Przeczytaj także: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Zmiany już od dziś

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów związana jest z implementacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1 z 11 grudnia 2018 r. (Dyrektywa ECN+). Ma ona na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich dodatkowych uprawnień służących skuteczniejszemu egzekwowaniu prawa i zapewnieniu należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego.

Nowe przepisy ujednolicają kompetencje krajowych urzędów ochrony konkurencji i wyposażają je w instrumenty proceduralne służące skutecznemu wykrywaniu naruszeń prawa antymonopolowego – zarówno na szczeblu europejskim, jak i na rynkach krajowych.

Część założeń dyrektywy ECN+ była już wcześniej obecna w polskim prawie, jednak niektóre obszary wymagały doprecyzowania. Nowelizacja ustawy z jednej strony wzmacnia kompetencje organu antymonopolowego, z drugiej zwiększa poziom ochrony stron postępowania, czyli przedsiębiorców i osób fizycznych – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Kontrole i przeszukania

Nowelizacja ustawy wprowadza zmiany dotyczące przeszukań. Część z nich ma na celu doprecyzowanie obecnie obowiązujących przepisów zarówno w zakresie kontroli i przeszukań przeprowadzanych u przedsiębiorcy, jak również przeszukań w mieszkaniu lub w jakimkolwiek innym pomieszczeniu, nieruchomości lub środku transportu.

Kary pieniężne

Zmienił się również sposób nakładania kar pieniężnych na przedsiębiorców, którzy nie współpracują z UOKiK na etapie gromadzenia materiału dowodowego lub też przekazują nieprawdziwe informacje oraz dopuszczają się naruszeń związanych z kontrolą i przeszukaniem. Wcześniej za te praktyki groziła sankcja do równowartości 50 mln euro. Po zmianie ustawy jest to kara do 3 proc. obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Zmiana jest spowodowana wymogami dyrektywy, która nakazuje, aby sankcje pieniężne za te konkretne naruszenia były nakładane proporcjonalnie do światowego, całkowitego obrotu przedsiębiorstw.

Wprowadzone zostały również okresowe kary pieniężne. Będą one wynosić do 5 proc. średniego dziennego obrotu przedsiębiorcy w roku poprzedzającym ich nałożenie. Takie sankcje będą groziły m.in. za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji organu lub związanych z nimi wyroków sądowych.

Program łagodzenia kar

Zmiany zaszły również w programie łagodzenia kar leniency. Jedną z nich jest wyłączenie odpowiedzialności karnej za udział w zmowie przetargowej dla przedsiębiorców, którzy złożą wniosek o zmniejszenie lub odstąpienie od kary. Dotychczas groźba kary więzienia odstraszała przedsiębiorców do przyznawania się do naruszenia przepisów. Zmiany mają na celu doprowadzić do skuteczniejszego wykrywania przypadków niedozwolonej współpracy przedsiębiorców ubiegających się o zamówienia publiczne.

Obowiązek przekazywania informacji

Zgodnie z nowelizacją ustawy, obecnie każdy ma obowiązek przekazywania UOKiK żądanych informacji lub dokumentów. Wcześniej zobligowani do tego byli jedynie przedsiębiorcy lub ich związki. Wprowadzony został otwarty katalog podmiotów, które mogą być adresatami żądania Urzędu.

Co istotne, rozszerzeniu podmiotów zobligowanych do przekazania informacji towarzyszy zapewnienie osobom fizycznym niezbędnych gwarancji procesowych.

Współpraca międzynarodowa

Implementacja Dyrektywy ECN+ umożliwia skuteczniejszą współpracę pomiędzy krajowymi urzędami. Zmiany w ustawie zakładają m.in. pomoc UOKiK przy prowadzeniu postępowań przez organy antymonopolowe innych państw członkowskich UE. Organ ochrony konkurencji może np. wezwać świadka lub w uzasadnionych przypadkach wystąpić o przesłuchanie go przez sąd w sprawie prowadzonej w innym kraju. Urzędy antymonopolowe w innych państwach mogą sprawdzać wykonanie decyzji UOKiK na ich terenie, podobnie polski urząd, na wniosek swojego odpowiednika z innego kraju, może zweryfikować wykonanie jego rozstrzygnięcia.

Zwiększenie niezależności

Jednym z założeń dyrektywy jest również zwiększenie niezależności osób pełniących funkcję organów antymonopolowych, zarówno w zakresie jasno określonych kryteriów ich powołania i odwołania, jak i sposobu sprawowania tej funkcji.

W tym celu nowelizacja ustawy wprowadziła kadencyjność Prezesa UOKiK, który będzie wybierany na 5 lat. Odwołanie organu będzie możliwe jedynie w ściśle określonych przypadkach. Będzie to np. skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, utrata praw publicznych lub polskiego obywatelstwa. Kryteria odwoływania zbliżone są tym samym do tych, które występują w przypadku innych krajowych regulatorów rynku, np. Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Nie zmieni się natomiast sposób wyboru szefa UOKiK. Tak jak dotychczas będzie on wybierany w otwartym i konkurencyjnym naborze przez Prezesa Rady Ministrów.

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów weszła w życie 20 maja 2023 r. Obecnie w Urzędzie trwają prace nad aktualizacją dokumentów dotyczących stosowania przepisów ochrony konkurencji przez UOKiK.