Nowe obowiązki sklepów on-line: dyrektywa cyfrowa

Przeczytaj także: Nowe obowiązki sklepów on-line. Jaki jest stan implementacji dyrektywy towarowej?

Dyrektywa cyfrowa, czyli Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r.

W sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego z dniem 1 stycznia 2023 r. i jej implementacja ma kluczowe znaczenie dla przedsiębiorców świadczących usługi cyfrowe lub sprzedających treści cyfrowe.
Zgodnie z brzmieniem samej dyrektywy: „Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynianie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i zapewnianie przy tym wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez ustanowienie wspólnych przepisów dotyczących niektórych wymagań w odniesieniu do umów zawartych między przedsiębiorcami a konsumentami o dostarczanie treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, w szczególności przepisów dotyczących: zgodności treści cyfrowych lub usługi cyfrowej z umową, środków ochrony prawnej w przypadku braku zgodności treści cyfrowych lub usługi cyfrowej z umową lub ich niedostarczenia oraz sposobów korzystania z tych środków, oraz zmiany treści cyfrowych lub usługi cyfrowej.”

Dyrektywa cyfrowa wprowadza definicję usługi cyfrowej, która oznacza:
usługę pozwalającą konsumentowi na wytwarzanie, przetwarzanie i przechowywanie danych lub dostęp do nich w postaci cyfrowej, lub usługę pozwalającą na wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi, lub inne formy interakcji przy pomocy takich danych.

Treści cyfrowe zgodnie z dyrektywą oznaczają dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej.

Dla przykładu: treścią cyfrową jest coś, co można przekazać na nośniku niematerialnym, czyli np. e-booki czy kursy online, a usługą cyfrową będzie np. usługa poczty elektronicznej (e-mail), usługa przechowywania danych (chmura), albo usługa social mediów.

Wraz z wejściem w życie przepisów dyrektywy cyfrowej do polskiego porządku prawnego dokonano zatem rozróżnienia treści cyfrowych od usługi cyfrowej, co ma znaczenie z punktu widzenia uprawnień konsumentów chroniących ich w obrocie prawnym, zwłaszcza w tzw. e – handlu, czyli przy zawieraniu umów na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.

Dyrektywa cyfrowa wprowadza jeszcze jedną nową ważną definicję, mianowicie towaru z elementami cyfrowymi, towar taki zawiera treść cyfrową lub usługę cyfrową lub jest z nimi połączony tak, że brak treści lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie (działanie towaru ściśle powiązane z treścią lub usługą cyfrową). Przykładem takiego towaru jest smartwatch.

Rozróżnienie pomiędzy treścią a usługą cyfrową ma kluczowe znaczenie, ponieważ wraz z wejściem w życie dyrektywy cyfrowej od usługi cyfrowej konsument może odstąpić – w przypadku umowy o dostarczenie usługi cyfrowej istnieje możliwość odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od dnia jej zawarcia.

W zakresie treści cyfrowych, dostarczonych na nośniku niematerialnym, konsument nie ma takiej możliwości, o ile zostały spełnione warunki określone w art. 38 pkt 13 ustawy o prawach konsumenta:

• przedsiębiorca może wyłączyć prawo do odstąpienia, jeśli konsument wyraził zgodę na rozpoczęcie dostarczania treści cyfrowych przed upływem terminu na odstąpienie od umowy oraz
• jeśli przed rozpoczęciem dostarczania treści cyfrowych konsument został poinformowany o utracie prawa odstąpienia od umowy.

Od 1 stycznia tego roku do powyższych warunków konieczne będzie spełnienie kolejnych, takich jak:

• zgoda na rozpoczęcie dostarczania treści cyfrowych musi być uprzednia,
• konsument musi przyjąć do wiadomości fakt, że utraci prawo do odstąpienia od umowy po dostarczeniu treści cyfrowej – samo przekazanie takiej informacji nie będzie wystarczające,
• przedsiębiorca przekaże konsumentowi potwierdzenie otrzymania zgody na rozpoczęcie dostarczania treści cyfrowych.

Dodatkowo w zakresie wejścia w życie dyrektywy cyfrowej przedsiębiorca musi pamiętać, że od 1 stycznia 2023 r., treści i usługi cyfrowe obowiązują subiektywne i obiektywne wymogi zgodności z umową. Stosownie do powyższego, żeby treść lub usługa cyfrowa były zgodne z umową, zgodne z jej postanowieniami muszą pozostawać w szczególności poniższe kryteria:

• opis towaru, jego rodzaj, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji,
• przydatność towaru do szczególnego celu,
• przeznaczenie danego towaru do celów, do których zazwyczaj się go używa,
• ilość, cechy oraz bezpieczeństwo danego towaru, a w zakresie towarów z elementami cyfrowymi również funkcjonalność i kompatybilność
• dostarczenie towaru z akcesoriami i instrukcjami
• zgodność towaru z próbką lub wzorem wcześniej udostępnionym przez sprzedawcę.

Istotnym jest również aby oferować i informować konsumenta o aktualizacjach związanych z świadczeniem usługi cyfrowej lub dostarczaniem treści cyfrowej – przedsiębiorca wg przepisów dyrektywy ma obowiązek zapewnić, aby konsument był informowany o aktualizacjach, w tym aktualizacjach zabezpieczeń i aby takie aktualizacje były mu dostarczane przez okres, w którym świadczona jest mu usługa albo może ich zasadnie oczekiwać.

Jeżeli konsument nie zainstaluje aktualizacji w rozsądnym terminie, sprzedawca będzie zwolniony z odpowiedzialności za niezgodność z umową – o ile poinformuje o konieczności i sposobie instalacji aktualizacji.

Kolejnymi ważnymi zmianami w zakresie ochrony konsumentów i dostarczania treści lub usług cyfrowych jest uznanie, że brak zgodności z umową nie występuje, jeżeli w momencie zawarcia umowy konsument został wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha treści cyfrowych lub usługi cyfrowej odbiega od obiektywnych wymogów zgodności z umową oraz wyraźnie i odrębnie zaakceptował to odstępstwo w momencie zawarcia umowy. Dodatkowo dyrektywa wprowadza domniemanie, że jeżeli strony nie uzgodniły inaczej, treści cyfrowe lub usługę cyfrową dostarcza się w najnowszej wersji dostępnej w momencie zawarcia umowy.

Przedsiębiorca będzie odpowiadał za niezgodność treści lub usługi cyfrowej z umową przez wskazany w umowie czas jej dostarczania – w przypadku dostarczenia treści lub usługi cyfrowej w sposób ciągły. Przedsiębiorca będzie zatem ponosił odpowiedzialność za każdą niezgodność, która ujawni się w okresie dostarczania danej treści lub usługi cyfrowej.

Jeśli natomiast dana treść lub usługa cyfrowa jest dostarczana jednorazowo lub w częściach – przedsiębiorca odpowiada za niezgodność treści lub usługi cyfrowej z umową, która istniała w chwili jej dostarczenia i ujawniła się w ciągu dwóch lat od tej chwili. Dodatkowo w tym zakresie konsumenta chronią domniemania w zakresie okresu ochronnego w kontekście ujawnienia się niezgodności.

W przypadku braku zgodności z umową konsument ma prawo:

• żądać doprowadzenia treści cyfrowych lub usługi cyfrowej do zgodności z umową,
• do otrzymania proporcjonalnego obniżenia ceny,
• lub do rozwiązania umowy.

Środki ochrony w tym przypadku ustalone są gradacyjnie, zaś dodatkową nowością wejścia w życie przepisów dyrektywy cyfrowej jest ustanowienie rozsądnego terminu doprowadzenia do zgodności treści lub usługi cyfrowej od momentu, w którym został poinformowany przez konsumenta o braku zgodności z umową.

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości przeprowadził badania statystyczne związane z dochodzeniem roszczeń konsumenckich od dostawców treści i usług cyfrowych, z którego wynika, że w praktyce wejście w życie przepisów zaimplementowanej dyrektywy cyfrowej rodzi problemy na płaszczyźnie roszczeń za nienależyte wykonanie umowy, a także przy kontroli niedozwolonych postanowień umownych. Raport wskazuje również, że dyrektywa sprawia problemy z ustaleniem statusu konsumenta w zakresie korzystania z usług czy treści cyfrowych („cel zarobkowy”), jak i charakteru samej umowy łączącej strony, a co za tym idzie powoduje niepewność konsumenta co do zakresu jego uprawnień, ponieważ dyrektywa cyfrowa nie rozstrzyga jakim typem umowy jest dostawa usług i treści cyfrowych, ale przewiduje katalog uprawnień konsumenta, gdy są niezgodne z umową.

Ogólnie wrażenia środowiska prawniczego i branży cyfrowej po wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy cyfrowej są takie, że uznaje się, że wdrożenie dyrektywy pomogło, ale nie rozwiązuje wszystkich problemów związanych z e – handlem treściami i usługami cyfrowymi. Trzeba jednak pamiętać, że samo zaliczenie tego rodzaju towarów do dających uprawnienia ochronne w obrocie z konsumentami należy uznać za rozwiązanie przełomowe i pozytywne.