Fundacja rodzinna jako FIZ 2.0

Przeczytaj także: Fundacje rodzinne - główne założenia projektu

Na etapie prac legislacyjnych wokół fundacji rodzinnych pojawiło się wiele kontrowersji, niemniej jednak rynek oczekiwał na tego typu rozwiązania. Dotychczas bowiem, możliwości w zakresie zachowania ciągłości w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa rodzinnego były na gruncie prawa polskiego nader skromne. W praktyce nestor mógł utworzyć, mający swoje wady, fundusz inwestycyjny zamknięty („FIZ”), szukać rozwiązań poza granicami, lub liczyć, że rodzina pozostanie, w równym stopniu, zaangażowana w kontynuowanie rodzinnej działalności gospodarczej. Zaproponowane mechanizmy wypełniają więc w tym zakresie brakującą lukę w polskim systemie prawnym - mówi Cezary Miąskiewicz, Partner odpowiadający za praktykę transakcyjną i korporacyjną w kancelarii Lawsome.

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji fundacji rodzinnej trwało kilka lat. Ostatecznie ustawa została uchwalona 26 stycznia br., zaś 6 lutego podpis pod aktem prawnym złożył Prezydent RP.

Abstrahując od kwestii podatkowych, które cały czas są jeszcze opracowywane, od strony prawnej fundacje rodzinne są potrzebnym rozwiązaniem. Często zdarza się bowiem, że następcy prawni prezentują odmienne, niedające się pogodzić, wizje w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa. W takim przypadku, w praktyce pojawiała się konieczność wykupu części spadkobierców przez pozostałych, co w konsekwencji oznaczało sprzedaż części przedsiębiorstwa lub nawet jego całości. Stało to w sprzeczności z ideą sukcesji i niekiedy oznaczało koniec dobrze działającej firmy, budowanej przez dziesięciolecia. Dzięki dość niskiemu progowi, minimalnego majątku wnoszonego do fundacji, wynoszącego 100 tys. zł, rozwiązanie to, będzie dostępne dla wielu zainteresowanych, którzy dotychczas nie mogli skorzystać np. z rozwiązań dostępnych w innych krajach - tłumaczy Cezary Miąskiewicz.

W zamyśle ustawodawcy głównym celem wprowadzenia instytucji fundacji rodzinnych w Polsce, jest więc zminimalizowanie ryzyka przeprowadzania procesów sukcesyjnych, w szczególności, gdy krąg potencjalnych spadkobierców jest szeroki.

Fundacja rodzinna ma także za zadanie zaspokajać potrzeby jej beneficjentów, którzy mogą być członkami rodziny fundatora - choć mogą to być również inne osoby i podmioty, w tym także sam fundator. Świadczenia dokonywane przez fundację mogą mieć charakter jednorazowy, tj. polegać na przeniesieniu określonego składnika majątkowego na rzecz beneficjentów lub okresowy - np. fundacja może być zobowiązana do pokrywania miesięcznych opłat związanych z utrzymaniem mieszkania beneficjenta, jak również mogą być przyznawane pod warunkiem, albo z zastrzeżeniem terminu – np. pod warunkiem ukończenia przez beneficjenta studiów wyższych – dodaje Miąskiewicz.

Podstawowe zasady działalności fundacji rodzinnej określa statut ustalony przez fundatora. Reguluje on najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. W statucie, fundator określa również wartość majątku wnoszonego do fundacji rodzinnej – minimalna wartość majątku nie może być niższa niż 100 tys. zł.

Ustawa przyznaje fundatorowi dużą swobodę w zakresie formułowaniu postanowień statutu, w związku z czym fundator może kształtować jego treść zgodnie z przyjętą przez niego wizją sukcesji przedsiębiorstwa. Nie mamy w tym przypadku również do czynienia z dość restrykcyjną polityką Komisji Nadzoru Finansowego, jak ma to miejsce w przypadku dedykowanych wehikułów inwestycyjnych jak np. FIZ i koniecznością zatrudnienia firmy zarządzającej, choć zapewne część nowych podmiotów zdecyduje się na powierzenie zarządzania majątkiem fundacji wyspecjalizowanym firmom – wskazuje Miąskiewicz.

Fundacje rodzinne od wielu lat funkcjonują z powodzeniem w Europie. W szczególności instytucja ta została wprowadzona przez państwa takie jak Szwecja, Szwajcaria, Austria czy Niemcy. Rozwiązania przyjęte w poszczególnych krajach nieznacznie różnią się od siebie, ale ich głównym celem jest zabezpieczenie majątku rodzinnego w dłuższej perspektywie. W Polsce przeprowadzenie sukcesji jest wciąż stosunkowo nowym tematem – wynika to głownie z młodej gospodarki wolnorynkowej, jednak jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, wg szacunków, w Polsce blisko 830 tys. firm, to firmy rodzinne, które generują przychód o łącznej wartości 322 mld zł w skali roku. Dodatkowo, z danych Instytutu Biznesu Rodzinnego wynika, że w przeciągu najbliższych pięciu lat, sukcesja planowana jest w ok. 57% firm rodzinnych.

Niezależnie od rodzaju działalności, każdy właściciel firmy musi stworzyć własną koncepcję sukcesji swojego przedsiębiorstwa. Ostatecznie, o skorzystaniu z instytucji fundacji rodzinnej, która wydaje się być bardzo ciekawą alternatywą dla tradycyjnego dziedziczenia majątku, będą decydowały indywidualne aspekty i uwarunkowania danej firmy rodzinnej. Z pewnością nie jest to rozwiązanie adresowane dla każdego przedsiębiorcy. Niewątpliwie zaletą wprowadzonych rozwiązań, jest kwestia neutralności podatkowej majątku wnoszonego do fundacji rodzinnej oraz możliwość skumulowania majątku w ramach jednego podmiotu – dodaje Paweł Wiercioch Senior Associate w Lawsome.

Jak zwracają uwagę specjaliści z Lawsome, z uwagi na fakt, że fundator może być również beneficjentem fundacji rodzinnej, nowy podmiot może łączyć funkcje związane z dziedziczeniem majątku, z dodatkowymi świadczeniami dla odchodzącego na emeryturę nestora. Na ocenę funkcjonalności nowego rozwiązania prawnego, z pewnością jednak potrzeba jeszcze czasu i wykształcenia się praktyki dotyczącej aspektów podatkowych, w tym obowiązków informacyjnych względem Krajowej Administracji Skarbowej, czy w końcu nadzoru nad fundacją, która może się odbywać poprzez zgromadzenie beneficjentów oraz nieobligatoryjną radę nadzorczą.

Lawsome