Komisja Europejska zabrała się za sztuczną inteligencję

Przeczytaj także: Odpowiedzialność za sztuczną inteligencję - co zmieni nowa dyrektywa UE?

Pierwszy ze wspomnianych we wstępie wniosków dotyczy unowocześnienia obowiązujących przepisów dotyczących odpowiedzialności na zasadzie ryzyka producentów za produkty wadliwe (od inteligentnych technologii po produkty farmaceutyczne).

Dzięki zmienionym przepisom przedsiębiorstwa zyskają pewność prawa, co pozwoli im inwestować w nowe i innowacyjne produkty, a ofiary będą mogły uzyskać godziwą rekompensatę, gdy wadliwe produkty, w tym produkty cyfrowe i odtworzone, spowodują szkodę.

W drugim wniosku Komisja proponuje po raz pierwszy ukierunkowaną harmonizację krajowych przepisów dotyczących odpowiedzialności za sztuczną inteligencję, dzięki czemu ofiary szkód spowodowanych przez sztuczną inteligencję będą mogły łatwiej uzyskać odszkodowanie.

Zgodnie z celami białej księgi w sprawie sztucznej inteligencji oraz z wnioskiem Komisji dotyczącym aktu w sprawie sztucznej inteligencji z 2021 r., w którym określono ramy doskonałości i wiarygodności sztucznej inteligencji, nowe przepisy zapewnią, aby ofiary mogły korzystać z takich samych standardów ochrony w przypadku szkody spowodowanej przez produkty lub usługi związane ze sztuczną inteligencją, jakie obowiązywałyby w przypadku wystąpienia szkody w jakichkolwiek innych okolicznościach.

Zmieniona dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za produkty, dostosowana do transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz globalnych łańcuchów wartości

W zmienionej dyrektywie unowocześniono i wzmocniono obecne ugruntowane przepisy, oparte na odpowiedzialności na zasadzie ryzyka producentów, dotyczące odszkodowań za uszczerbek na zdrowiu, szkody majątkowe lub utratę danych spowodowane przez niebezpieczne produkty, od krzeseł ogrodowych po zaawansowane maszyny. Dyrektywa zapewnia sprawiedliwe i przewidywalne przepisy dla przedsiębiorstw i konsumentów poprzez:

• unowocześnienie przepisów dotyczących odpowiedzialności w odniesieniu do modeli biznesowych gospodarki o obiegu zamkniętym: poprzez zapewnienie przejrzystych i sprawiedliwych przepisów dotyczących odpowiedzialności dla przedsiębiorstw, które znacząco modyfikują produkty,
• unowocześnienie przepisów dotyczących odpowiedzialności w odniesieniu do produktów w erze cyfrowej: poprzez zapewnienie możliwości uzyskania odszkodowania za szkody w przypadku gdy produkty, takie jak roboty, drony lub systemy inteligentnego domu stały się niebezpieczne z powodu aktualizacji oprogramowania, sztucznej inteligencji lub usług cyfrowych, które są potrzebne do obsługi produktu, a także gdy producenci nie eliminują zagrożeń dla cyberbezpieczeństwa,
• stworzenie bardziej wyrównanych warunków działania dla producentów z UE i spoza UE: gdy konsumenci doznają uszczerbku wskutek korzystania z niebezpiecznych produktów przywożonych spoza UE, będą mogli zwrócić się do importera lub unijnego przedstawiciela producenta o odszkodowanie,
• traktowanie konsumentów na równi z producentami: poprzez nałożenie na producentów wymogu ujawniania dowodów, wprowadzenie większej elastyczności w zakresie ograniczeń czasowych na wnoszenie roszczeń oraz zmniejszenie ciężaru dowodu spoczywającego na ofiarach w złożonych sprawach, takich jak sprawy dotyczące produktów farmaceutycznych lub sztucznej inteligencji.

Łatwiejszy dostęp do środków odwoławczych dla ofiar – dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za AI

Celem dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za sztuczną inteligencję jest ustanowienie jednolitych przepisów dotyczących dostępu do informacji i zmniejszenia ciężaru dowodu w odniesieniu do szkód spowodowanych przez systemy sztucznej inteligencji, ustanowienie szerszej ochrony ofiar (zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorstw) oraz wspieranie sektora sztucznej inteligencji poprzez zwiększenie gwarancji. Ujednolici ona niektóre przepisy dotyczące roszczeń wykraczających poza zakres dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za produkty, w przypadkach, w których szkoda została spowodowana niewłaściwym zachowaniem.

Obejmuje to na przykład naruszenie prywatności lub szkody spowodowane kwestiami bezpieczeństwa. Nowe przepisy ułatwią na przykład uzyskanie odszkodowania w przypadku gdy kandydat doświadczył dyskryminacji w procesie rekrutacji prowadzonym z wykorzystaniem technologii sztucznej inteligencji.

W dyrektywie uproszczono proces prawny dla ofiar, w przypadku gdy chodzi o udowodnienie, że wina danej osoby doprowadziła do powstania szkody, poprzez wprowadzenie dwóch głównych elementów: po pierwsze, w okolicznościach, w których stwierdzono istotną winę, a związek przyczynowy z funkcjonowaniem sztucznej inteligencji wydaje się być racjonalnie prawdopodobny, tzw. „domniemanie związku przyczynowego” pozwoli wyeliminować trudności, z jakimi borykają się ofiary, gdy muszą szczegółowo wyjaśnić, w jaki sposób szkoda została spowodowana przez konkretną winę lub zaniechanie, co może być szczególnie trudne, gdy starają się zrozumieć złożone systemy sztucznej inteligencji i korzystać z nich.

Po drugie ofiary będą miały do dyspozycji więcej narzędzi do dochodzenia prawnego zadośćuczynienia poprzez wprowadzenie prawa dostępu do dowodów od przedsiębiorstw i dostawców w przypadkach, w których dotyczy to sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka.

Nowe przepisy zapewniają równowagę między ochroną konsumentów a wspieraniem innowacji, ponieważ eliminują dodatkowe bariery dla ofiar w dostępie do odszkodowania, a jednocześnie ustanawiają gwarancje dla sektora sztucznej inteligencji poprzez wprowadzenie, na przykład, prawa do walki z roszczeniem dotyczącym odpowiedzialności opartym na domniemaniu związku przyczynowego.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy

Wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová powiedziała:

Chcemy, aby technologie sztucznej inteligencji rozwijały się w UE. Aby tak się stało, ludzie muszą mieć zaufanie do innowacji cyfrowych. Dzięki przedstawionemu dziś wnioskowi w sprawie odpowiedzialności cywilnej za sztuczną inteligencję dajemy konsumentom narzędzia do dochodzenia odszkodowań w przypadku szkód spowodowanych przez sztuczną inteligencję, aby mieli taki sam poziom ochrony jak w przypadku tradycyjnych technologii, a także zapewniamy pewność prawa dla naszego rynku wewnętrznego.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział:

Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za produkty stanowi podstawę funkcjonowania rynku wewnętrznego od czterech dekad. Dzięki przedstawionemu dziś wnioskowi będzie ona przystosowana do reagowania na wyzwania nadchodzących dziesięcioleci. Nowe przepisy będą odzwierciedlać globalne łańcuchy wartości, wspierać innowacje i zaufanie konsumentów oraz zapewniać większą pewność prawa przedsiębiorstwom zaangażowanym w transformację ekologiczną i cyfrową.

Komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości Didier Reynders powiedział:

Przy rozważaniu ogromnego potencjału nowych technologii należy zawsze pamiętać o zapewnieniu bezpieczeństwa konsumentów. Właściwe standardy ochrony obywateli UE są podstawą zaufania konsumentów, a tym samym powodzenia innowacji. Nowe technologie, takie jak drony czy usługi kurierskie obsługiwane przez sztuczną inteligencję, mogą być skuteczne tylko wtedy, gdy konsumenci czują się bezpiecznie i są chronieni. Dziś proponujemy nowoczesne przepisy dotyczące odpowiedzialności, które właśnie to zapewnią. Dostosowujemy nasze ramy prawne do realiów transformacji cyfrowej.

Dalsze działania

Wnioski Komisji muszą zostać przyjęte przez Parlament Europejski i Radę.

Proponuje się, aby po upływie pięciu lat od wejścia w życie dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za sztuczną inteligencję Komisja w razie potrzeby oceniła potrzebę wprowadzenia przepisów dotyczących odpowiedzialności na zasadzie ryzyka w odniesieniu do roszczeń związanych ze sztuczną inteligencją.

Kontekst

Obowiązujące obecnie w UE przepisy dotyczące odpowiedzialności za produkty, oparte na odpowiedzialności na zasadzie ryzyka producentów, mają już prawie 40 lat. Nowoczesne przepisy dotyczące odpowiedzialności mają znaczenie w kontekście transformacji ekologicznej i cyfrowej, w szczególności w celu dostosowania się do nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja. Chodzi o zapewnienie przedsiębiorstwom pewności prawa i zagwarantowanie konsumentom odpowiedniej ochrony w przypadku wystąpienia problemów.

W swoich wytycznych politycznych przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen określiła skoordynowane europejskie podejście do sztucznej inteligencji. Komisja zobowiązała się do promowania powszechnego korzystania ze sztucznej inteligencji oraz do całościowego przeciwdziałania zagrożeniom związanym z jej zastosowaniami i potencjalnymi szkodami.

W białej księdze w sprawie sztucznej inteligencji opublikowanej 19 lutego 2020 r. Komisja zobowiązała się do promowania powszechnego korzystania ze sztucznej inteligencji oraz do przeciwdziałania zagrożeniom związanym z niektórymi jej zastosowaniami poprzez wspieranie doskonałości i zaufania. W sprawozdaniu w sprawie odpowiedzialności za sztuczną inteligencję towarzyszącym białej księdze Komisja określiła szczególne wyzwania, jakie sztuczna inteligencja stwarza dla obowiązujących przepisów dotyczących odpowiedzialności.

W kwietniu 2021 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący aktu w sprawie sztucznej inteligencji, który ustanawia przepisy horyzontalne dotyczące sztucznej inteligencji ukierunkowane na zapobieganie szkodom. Akt w sprawie sztucznej inteligencji jest inicjatywą przewodnią mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa i wiarygodności systemów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka opracowanych i wykorzystywanych w UE. Celem aktu jest zagwarantowanie bezpieczeństwa i praw podstawowych obywatelom i przedsiębiorstwom, przy jednoczesnym wzmocnieniu upowszechnienia AI, inwestycji i innowacji. Przedstawiony pakiet dotyczący odpowiedzialności za sztuczną inteligencję stanowi uzupełnienie aktu w sprawie sztucznej inteligencji, gdyż ułatwia dochodzenie roszczeń o odszkodowanie dotyczących odpowiedzialności cywilnej na zasadzie winy poprzez ustanawianie nowego standardu zaufania do zadośćuczynienia.

Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za sztuczną inteligencję dostosowuje prawo prywatne do nowych wyzwań związanych ze sztuczną inteligencją. Wraz ze zmianą dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za produkty inicjatywy te uzupełniają starania Komisji na rzecz dostosowania przepisów dotyczących odpowiedzialności do transformacji ekologicznej i cyfrowej.