Jak zostać instytucją pożyczkową? Jakie wymogi formalne?

Przeczytaj także: Branża pożyczkowa 2023 - rynek przestał się rozwijać

Czym jest instytucja pożyczkowa?

Według ustawy o kredycie konsumenckim jako instytucja pożyczkowa funkcjonuje przedsiębiorca, który prowadzi działalność w zakresie udzielania konsumentom kredytów lub przyrzeczenia udzielenia konsumentowi kredytu, inny niż:

• bank krajowy, bank zagraniczny, oddział banku zagranicznego, instytucja kredytowa lub oddział instytucji kredytowej w rozumieniu prawa bankowego,
• spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa,
• podmiot, którego działalność polega na udzielaniu kredytów konsumenckich w formie odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup oferowanych przez niego towarów i usług.

Zgodnie z przepisami szczególnymi, prowadzenie instytucji pożyczkowej jest możliwe tylko w formie spółki akcyjnej lub z ograniczoną odpowiedzialnością. Warto wspomnieć, że spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością można założyć również drogą online, czyli przez system S24.

Kapitał zakładowy tego typu spółki musi wynieść co najmniej 200 tysięcy złotych. Wskazana kwota jest więc większa niż minimalna wartość kapitału zakładowego wymagana do założenia spółki akcyjnej i spółki z o.o., która wynosi odpowiednio 100 tysięcy i 5 tysięcy złotych. W planach jest nawet zaostrzenie tego wymogu, o czym mówimy w dalszej części artykułu.

Członkiem zarządu instytucji pożyczkowej – oraz rady nadzorczej i prokurentem – nie mogą zostać osoby skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo skarbowe przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, a także przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi. Brak karalności należy potwierdzić właściwym zaświadczeniem z Krajowego Rejestr Karnego.

Rejestr instytucji pożyczkowych

KNF prowadzi Rejestr Instytucji Pożyczkowych i Pośredników Kredytowych w formie systemu teleinformatycznego. W ten sposób konsument może szybko upewnić się, czy podmiot udzielający pożyczki funkcjonuje jako wiarygodna instytucja podatkowa.

Wszystkie instytucje podatkowe muszą zostać wpisane do rejestru. Aby stać się instytucją pożyczkową, po zawiązaniu spółki akcyjnej lub z o.o. podmiot musi złożyć wniosek o wpis do rejestru instytucji pożyczkowych. Jeżeli tego nie zrobi i będzie prowadzić taką działalność bez wpisu, grozi mu kara pieniężna do 500 tysięcy złotych i kara pozbawienia wolności.
Strona KNF zawiera wzór wniosku o wpis do rejestru instytucji pożyczkowych. Trzeba jednak pamiętać, że skorzystanie z tego wzoru nie jest obowiązkowe. Z zasady wniosek musi mieć formę pisemną i zawierać poniższe dane:

• dane podmiotu, które znajdą się w rejestrze (nazwa firmy, adres, KRS i NIP),
• dane pełnomocnika lub osoby reprezentującą spółkę,
• wniosek o wpisanie spółki do rejestru.

Ponadto równie ważne co sama treść wniosku są załączniki potwierdzające, że spółka spełnia minimalne wymagania formalne, które opisujemy powyżej, tj.:

• aktualny odpis z KRS,
• zaświadczenia o niekaralności osób wymienionych w poprzednim akapicie (np. członków zarządu), które należy uzyskać z Krajowego Rejestru Karnego,
• listę członków zarządu,
• dokumenty potwierdzające spełnienie warunków dotyczących kapitału zakładowego,
• oświadczenie, że firma zamierza prowadzić działalność jako instytucja pożyczkowa udzielająca kredytów konsumenckich,
• potwierdzenie wniesienia opłaty.

Oczywiście ogromnym ułatwieniem w sporządzeniu wniosku będzie pomoc pełnomocnika. Jest to o tyle ważne, że jakiekolwiek braki formalne mogą znacznie wydłużyć procedurę wpisu do rejestru. Z kolei prawidłowo złożony wniosek powinien skutkować wpisaniem podmiotu do rejestru w ciągu 14 dni.

Ważne kwestie, na które trzeba zwrócić uwagę

Działalność jako instytucja pożyczkowa jest specyficzna, dlatego stworzono dla niej szczególne uregulowania prawne. W celu zapewnienia zgodności z prawem w instytucji pożyczkowej, musimy zwrócić uwagę na kilka praktycznych kwestii:

Dokumentacja dla pożyczkobiorców

Co do zasady uznaje się, że instytucja pożyczkowa ma silniejszą pozycję na rynku niż konsument. Z tego powodu spoczywają na niej dodatkowe obowiązki, m.in. zakaz stosowania klauzul abuzywnych w umowach i obowiązek informowania konsumenta o ewentualnym ryzyku związanym z zawieraną umową. Zaniechanie realizacji poszczególnych obowiązków może skutkować nieważnością umowy pożyczki i prowadzić do kosztownego sporu sądowego.

Według stanowiska UOKiK, konsumenci muszą otrzymać przede wszystkim:

• formularz informacyjny, w którym zawarte będą informacje dotyczące kosztów związanych z pożyczką,
• bezpłatny projekt umowy, o ile w ocenie instytucji spełnia on warunki udzielenia pożyczki,
• wyjaśnienia w przypadku wątpliwości co do treści zawartych w formularzu lub umowie,
• przy zawieraniu umowy, konsument powinien również otrzymać wzór odstąpienia od umowy.

Kolejnym często zadawanym pytaniem jest to, czy instytucja pożyczkowa może działać w internecie. Owszem, jednak prowadzenie takiej działalności online przysparza pewnych problemów natury prawnej. W tym przypadku konieczne jest zadbanie o prawidłową weryfikację tożsamości pożyczkobiorcy. Wymagane dokumenty muszą też zostać dostarczone konsumentowi przed zawarciem umowy – tak, aby mógł wcześniej się z nimi zapoznać. Ponadto strona www instytucji pożyczkowej powinna spełniać ogólne wymogi z zakresie ochrony danych osobowych, w tym posiadać politykę prywatności zgodną z RODO i regulamin serwisu.

Procedury AML

Ze względu na ostatnią nowelizacją ustawy o AML, rozszerzono katalog tzw. instytucji obowiązanych, m.in. właśnie na instytucje pożyczkowe. W rezultacie przedsiębiorcy, którzy chcą prowadzić działalność w tym zakresie, muszą uwzględnić w swoich procedurach obowiązki instytucji obowiązanych. Należą do nich między innymi:

• obowiązek sporządzenia procedury AML,
• obowiązek szkolenia pracowników w zakresie AML,
• obowiązek wdrożenia procedur w zakresie KYC (Know Your Customer),
• obowiązek raportowania do GIIF.

To tylko przykładowe zobowiązania spoczywające na instytucjach pożyczkowych. Ich wypełnianie jest jednak niezwykle ważne, ponieważ naruszenia w tym zakresie mogą skutkować nałożeniem na jednostkę administracyjnej kary pieniężnej. Czasem nawet mogą wiązać się z odpowiedzialnością karną dla osób odpowiedzialnych za naruszenia.

Procedury windykacyjne

Można z góry założyć, że nie każdy klient instytucji pożyczkowej spłaci zobowiązanie w terminie. Biorąc pod uwagę terminy przedawnienia, po których upływie nie można dochodzić roszczenia, a także fakt, że statystycznie szybka windykacja zwiększa szansę na odzyskanie należności, instytucja pożyczkowa powinna wdrożyć własne procedury windykacyjne.

Z naszej perspektywy takie procedury powinny uwzględniać głównie:

• wzór wezwania do zapłaty wraz z określeniem, po jakim czasie wysyłane jest do dłużnika wezwanie,
• procedury windykacji telefonicznej,
• możliwość ewentualnej restrukturyzacji zadłużenia,
• kancelarię, która będzie prowadziła windykację sądową lub
• firmę, która zajmuje się skupowaniem wierzytelności.

Nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim

Jakiś czas temu wszczęto prace nad dużą nowelizacją niektórych ustaw w celu przeciwdziałaniu lichwie, określaną jako „ustawa antylichwiarska”. Przewiduje ona m.in. zmiany w ustawie o kredycie konsumenckim, które mogą mieć ogromny wpływ na działalność instytucji pożyczkowych.

Najważniejsze modyfikacje to między innymi:

• zaostrzenie obowiązku prowadzenia działalności we wskazanej formie prawnej (aktualnie możliwe jest prowadzenie działalności w formie sp. z o.o. bądź S.A., planuje się, że tylko spółki akcyjne będą mogły być instytucjami pożyczkowymi),
• zwiększenie minimalnej wysokości kapitału zakładowego instytucji pożyczkowej (obecnie jest to 200.000 zł, planuje się zwiększyć tę kwotę do 1.000.000 zł),
• objęcie instytucji pożyczkowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (aktualnie KNF nie sprawuje nadzoru nad działalnością instytucji pożyczkowych),
• brak możliwości finansowania kredytu konsumenckiego w drodze obligacji
• nowe warunki udzielania kredytu konsumenckiego i pożyczek (zmiany uwzględniają m.in. obniżenia limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego i badania zdolności kredytowej konsumentów).

Powyższe przykładowe wyliczenie wyraźnie pokazuje, jak znaczące będą owe zmiany. Według nas najbardziej istotny jest tutaj wymóg formy prowadzonej działalności oraz minimalnej wysokości kapitału zakładowego. Oznacza to, że podmioty zamierzające prowadzić działalność instytucji pożyczkowej w 2022 roku powinny mieć na uwadze planowanie zmiany, aby nie było konieczności dokonywania przekształcenia lub podwyższania kapitału zakładowego.

Oczywiście warto przypomnieć, że zarówno podwyższenie kapitału zakładowego do 1 mln zł, jak i przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną jest możliwe.

Filip Nowaczyk