Międzynarodowy przewóz towarów. Jakie przepisy regulują pracę przewoźników?

Przeczytaj także: Konwencja CMR - niezbędnik dla przewoźnika

Przewóz międzynarodowy na gruncie prawa krajowego

W przypadku prawa krajowego, przewóz rzeczy i osób uregulowano przede wszystkim w ustawie z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym. W tym akcie znajdziemy normy związane z krajowym i międzynarodowym przewozem – zarówno płatnym, jak i bezpłatnym – oraz wiele innych ważnych kwestii, np. reguły działania Inspekcji Transportu Drogowego, odpowiedzialność za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego, zasady i tryb wyznaczania dworców, w których jest udzielana pomoc osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej, reguły związane z ochroną pasażerów.

Zgodnie z artykułem 4 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym międzynarodowy transport drogowy to (…) podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, przy czym jazda pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej (…).

Kolejne zagadnienia związane z przewozem międzynarodowym uwzględniono także w ustawie prawo przewozowe (15 listopada 1984). Reguluje ona przewóz osób i rzeczy wykonywany odpłatnie na podstawie umowy przez uprawnionych przewoźników. Odnosi się również do przepisów międzynarodowych (jeśli mowa międzynarodowa nie stanowi inaczej). Prawo przewozowe omawia głównie regulacje związane z:

• przewozem osób i przesyłek bagażowych,
• przewozem przesyłek towarowych,
• zabezpieczeniem roszczeń i likwidacji przesyłek,
• odpowiedzialnością przewoźnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przewozu osób oraz przesyłek,
• odpowiedzialnością przewoźnika i ustalania stanu przesyłki,
• dochodzeniem roszczeń na drodze sądowej,
• zasadami wyliczania odszkodowania.

Jeśli chodzi o pozostałe środki przewozowe/komunikacyjne np. transport lotniczy, zostały one omówione w innych ustawach.

Przewóz międzynarodowy to rozległa dziedzina prawa. Bardzo ważną funkcję pełnią tutaj zarówno przepisy normatywne, jak i umowy zawierane między stronami. Dlatego gdy chcemy sporządzić umowę o transgraniczny przewóz towarów, najlepiej skorzystać z pomocy kancelarii prawnej.

Jak rozpocząć działalność przewoźnika międzynarodowego?

W przypadku wykonywania międzynarodowego transportu drogowego konieczne jest uzyskanie licencji wspólnotowej. Dokument ten jest wydawany na wniosek przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego na mocy decyzji administracyjnej. Na wydanie decyzji oczekuje się zazwyczaj nie dłużej niż miesiąc – pod warunkiem, że wniosek zawiera komplet dokumentów. Aby uzyskać licencję wspólnotową trzeba mieć zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

Według artykułu 7a ustawy o transporcie drogowym, wniosek przedsiębiorcy o wydanie decyzji przyznającej licencję wspólnotową należy złożyć na piśmie. Może mieć on formę papierową lub elektroniczną. We wniosku nie może zabraknąć takich informacji, jak:

• oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedziby, adresu lub miejsca zamieszkania,
• adres siedziby przedsiębiorcy w państwie członkowskim stosownie do wymagań rozporządzenia nr 1071/2009,
• informacja o wpisie w CEIDG albo numer wpisu w KRS, jeżeli są wymagane,
• numer NIP,
• określenie rodzaju transportu drogowego,
• określenie rodzaju i liczby pojazdów samochodowych, które przedsiębiorca będzie wykorzystywał do wykonywania transportu drogowego,
• dane osoby zarządzającej transportem stosownie do wymagań rozporządzenia nr 1071/2009,
• określenie liczby wypisów z zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika z licencji wspólnotowej,
• określenie czasu, na który ma zostać udzielona licencja wspólnotowa.

Poza tym wniosek musi zawierać wspomniane wcześniej załączniki. Będzie to m.in. certyfikat kompetencji zawodowych, który jest wydawany przez komisję po zdaniu stosownego egzaminu. Certyfikat ten dowodzi, że konkretna osoba posiada kompetencje do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego. Musi przysługiwać osobie zarządzającej transportem, a więc tej, która odpowiada za organizację operacji logistycznych. W ustawie o transporcie drogowym (artykuł 37) znajdziemy też listę zwolnień podmiotowych z tego egzaminu.

Oprócz tego przedsiębiorcy muszą wykazać, że posiadają środki finansowe niezbędne do realizacji takiej działalności. Zazwyczaj polega to na okazaniu polisy OC przewoźnika, choć organ administracyjny uwzględnia również gwarancję bankową. Gdy forma organizacyjno-prawna firmy będzie wymagała przygotowania sprawozdania finansowego, ono również musi zostać załączone do wniosku.

Kolejny wymóg, który trzeba spełnić aby uzyskać licencję, to wykazanie przez przedsiębiorcę, iż ma on prawo do dysponowania bazą eksploatacyjną. Chodzi o miejsce wyposażone w sprzęt i urządzenia techniczne, które umożliwiają prowadzenie działalności transportowej w sposób ciągły i zorganizowany. Ponadto do wniosku trzeba załączyć listę pojazdów przeznaczonych do realizacji działalności transportowej i przedłożyć zaświadczenie o niekaralności (które potwierdza dobrą reputację przedsiębiorcy).

W przypadku braku karalności chodzi głównie o umyślne, poważne przestępstwa w zakresie transportu i ruchu drogowego, prawa handlowego, praw pracowniczych i prawa upadłościowego. Jeśli w którymkolwiek z krajów wnioskodawca zostanie uznany za niezdolnego do prowadzenia firmy transportowej, będzie automatycznie zdyskwalifikowany.

Ile wynoszą opłaty za uprawnienia i licencje?

Opłata za udzielenie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego to 1000 zł, z kolei koszt każdego wypisu wynosi 110 zł. Za to opłata za udzielenie licencji wspólnotowej jest uzależniona od czasu, na jaki będzie udzielona: 4000 zł w przypadku licencji do 5 lat (koszt wypisu 440 zł); oraz 8000 zł w przypadku licencji na czas dłuższy do 10 lat (koszt wypisu 880 zł).

Osoby, które nie posiadają jeszcze zezwolenia i ubiegają się o oba dokumenty (zezwolenie + licencja), muszą uiścić obie opłaty. W celu pozyskania licencji wspólnotowej warto skorzystać ze wsparcia prawników, którzy pomogą w dopełnieniu wszystkich formalności administracyjnych.

Jakie inne dokumenty uwzględniają kwestie związane z transportem międzynarodowym? Będą to głównie ustawy: o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r., o przewozie towarów niebezpiecznych z dnia 19 sierpnia 2011 r., prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1996 r., a także przepisy wykonawcze, które doprecyzowują konkretne zagadnienia.

Przepisy międzynarodowe regulujące przewóz transgraniczny

W prawie unijnym i międzynarodowym znajdziemy wiele istotnych aktów prawnych regulujących działalność przewoźników międzynarodowych. Do najważniejszych rozporządzeń Unii Europejskiej zaliczają się:

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego
  
  Opisuje warunki, które musi spełnić przedsiębiorca, aby móc wykonywać zawód przewoźnika drogowego we UE. Wprowadza również pojęcie „zarządzającego transportem” oraz minimalne wymagania związane z siedzibą, dobrą reputacją oraz zdolnościami finansowymi przedsiębiorcy. Wraz z tym rozporządzeniem wprowadzono też kompetencje organów krajowych do zawieszenia lub cofnięcia licencji, a także kontrolowania przewoźników drogowych.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych
  
  Regulujące świadectwo kierowcy i licencję wspólnotową oraz zasady odmowy wydania i cofnięcia tych pozwoleń.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 r.
  
  Zmiana dotychczasowych regulacji związanym z maksymalnym dziennym i tygodniowym czasem prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw, a także dziennego i tygodniowego odpoczynku. W tym akcie prawnym znajdziemy też reguły związane z określaniem położenia pojazdów za pomocą tachografów.

Z kolei umowy międzynarodowe, które regulują pracę przewoźników transgranicznych, to:

• Konwencja TIR z 14 listopada 1975 r. (franc. Transport International Routier)
  
  Stanowi uproszczenie procedur celno-granicznych w trakcie międzynarodowego przewodu towarów w ramach zaniechania pobrania zabezpieczenia należności celno-podatkowych oraz przygotowywania dokumentacji celnej (tylko wtedy, gdy przewoźnik legitymuje się karnetem TIR). Auta korzystające z owej umowy mają charakterystyczną, niebieską tablicę z białym napisem „TIR” i posiadają tzw. świadectwo uznania. Jednocześnie procedury TIR nie są stosowane do transportu wyrobów tytoniowych i alkoholu.
• Konwencja dotycząca odprawy czasowej z dnia 26 czerwca 1990 r.
  
  Zgodnie z nią każda ze stron może uzależnić odprawę czasową towaru od przedstawienia dokumentu celnego ATA lub CPD (w trybie zwykłym lub uproszczonym), a także od wpłaty odpowiedniego zabezpieczenia. Akt określa szczegółowe zasady wywozu m.in. środków transportu, kontenerów, palet i opakowań.
• Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR) z 19 maja 1956 r.
  
  Mówi o tym, że szczegółowe warunki przewozu towarów musi regulować list przewozowy. Zapisy w nim umieszczone, w przypadku braku pisemnej umowy, będą zastępować treść porozumienia między stronami. Oprócz tego konwencja reguluje odpowiedzialność przewoźnika międzynarodowego za przewożony towar.
• Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z dnia 20 maja 1987 r.
  
  Mówi o prawach i obowiązkach umawiających się stron oraz organów celnych w tranzycie. Wprowadza elektroniczny system tranzytowy i możliwość zastosowania postępowań uproszczonych przez interesariuszy. Zgodnie z konwencją, po spełnieniu warunków towary mogą być składowane, wysyłane dalej lub przeładowywane bez względu na rodzaj i pochodzenie.
• Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) z dnia 30 września 1957 r.
  
  Uwzględnia powszechnie obowiązującą klasyfikację towarów niebezpiecznych (trzynaście kategorii towarów podzielonych pod kątem dominującego zagrożenia), oraz odrębne procedury celne i nadawcze. Znajdziemy w niej też przepisy dotyczące opakowań i ich badań oraz warunki załadunku, przewozu, rozładunku i manipulowania ładunkiem ADR.
• Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) z dnia 20 grudnia 1985 r.
  
  Czyli wytyczne związane ze zwiększeniem bezpieczeństwa ruchu drogowego w transporcie oraz ogólne wskazania dotyczące zatrudniania pracowników w zgodzie z MOP (wiek, czas pracy, odpoczynek). Stosuje się ją do przewozów międzynarodowych poza terytorium Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
• Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP) z dnia 1 września 1970 r.
  
  Regulacja dotycząca warunków technicznych i obowiązkowego wyposażenia samochodów przeznaczonych do przewozu szybko psującej się żywności (a także kontroli spełnienia tych warunków). Uwzględnione w niej wytyczne dotyczą również docelowych warunków termicznych dla poszczególnych grup żywności oraz procedur i metod pomiarów urządzeń chłodniczych i grzewczych.

Wnioski

Jak widać, rozpoczęcie działalności w sektorze międzynarodowego transportu towarów jest trudnym i złożonym procesem. Najwięcej problemów przysparza dopasowanie przepisów do konkretnego rodzaju transportu i przewożonych towarów. Dlatego w celu gładkiego i bezpiecznego przejścia przez ogrom procedur, warto skorzystać ze wsparcia doświadczonych profesjonalistów.

Kamila Wasilewska